اردبیلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمر بن محمد اردبیلی (م
۵۷۰ هـ.ق) عالمی زاهد، دانشمند و باتقوا که به
شیخ موصلی مشهور بود.
عمده فعالیت‌هایش در دمشق و موصل صورت گرفت.
او با حمایت حاکم وقت دمشق، نورالدین محمود بن زنگی مسجد جامع نوری
موصل را در حدود سال
۵۶۸ (هجری قمری) ساخت.
وی زندگی ساده و زاهدانه‌ای داشت و حتی به کار ساخت آجر برای تأمین معاش مشغول بود.
ایشان کتابی با عنوان
وسیلة المتعبدین فی سیرة المرسلین در چند مجلد تألیف کرده است.
پس از سال‌ها خدمت علمی و تقوی، در سال ۵۷۰ (هجری قمری) درگذشت.
معین‌الدین ابوجعفر (ابوحفص) عمر بن محمد بن خضر اردبیلی در موصل متولد شد و پس از دوران کودکی و رشدونمو در
دمشق سکنا گزید.
او فردی عالم، دانشمند، زاهد و باتقوا بود؛ به‌طوری که به
شیخ موصلی،
صوفی و
معین‌الدین ملقب گشته بود.
وی نزد مردم و حاکم وقت دمشق، نورالدین محمود بن زنگی از جایگاه و محبوبیت برخوردار بود.
معین‌الدین ساخت مسجد جامع بزرگی را در موصل به نورالدین پیشنهاد داد. نورالدین هم خود او را متولی ساخت مسجد جامع کرد.
ساخت مسجد در طول سه سال، حدود سال ۵۶۸ (هجری قمری) با هزینه ای افزون بر شصت هزار دینار به اتمام رسید. پس از ساخت مسجد، درحالی که حاکم در کنار دجله نشسته بود، او دفاتر حساب و هزینه ها را به حاکم داد. حاکم بدون آن‌که به آن‌ها نگاه کند همه آن‌ها را به دجله انداخت و گفت: ما این کار را برای رضای خدا انجام دادیم و بگذار حساب و کتاب هم به روز قیامت بماند.
این مسئله بیانگر جایگاه او نزد حاکم و اعتماد حکومت به ایشان است. این مسجد در وسط بازار موصل واقع شده و به مسجد «جامع نوری» مشهور و معروف بوده است.
نورالدین خود در سال ۵۶۸ (هجری قمری) از این مسجد دیدن کرده و کمک‌های مالی فراوانی به آن کرد. ۳
با این‌که می‌توانست از راه تبلیغ، تدریس و تألیف گذران زندگی بکند، به کار ساخت آجر می‌پرداخت تا مخارج زندگی را تأمین کند.
رابطه او با حاکم تا آنجا بود که می‌توان گفت: در تصمیم‌گیری‌های نورالدین و کارهای او به ویژه آن‌چه مربوط به موصل و مردم آن دیار می‌شد، رضایت ایشان شرط اصلی بود و نورالدین به نمایندگان خود در موصل سفارش کرده بود بدون تأیید و رضایت وی به هیچ‌کاری اقدام نکنند.
اردبیلی کتابی با عنوان
وسیلة المتعبدین فی سیرة المرسلین در چند مجلد تألیف کرده است.
بعضی از اجزای کتاب و حتی قسمتی از مجلد سوم با دست خط خود مؤلف موجود است.
سرانجام پس از سال‌ها تلاش علمی و زهد و تقوا، به طوری که از مال دنیا چیزی تحت تملک خود نداشت، در سال ۵۷۰ (هجری قمری) درگذشت.
دیگر منابع: ایضاح المکنون ۲ / ۷۸؛ المنتظم ۱۰ / ۲۴۹.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «عمر بن محمد اردبیلی»، ج۴، ص۲۴۳-۲۴۴.
[۱۱] ـ الاعلام ۵ / ۶۱. ۲ ـ البلدان الخلافة الشرقیه ۱۱۷. ۳ ـ النجوم الزاهره ۶ / ۶۷. ۴ ـ الاعلام ۵ / ۶۱. ۵ ـ الاعلام ۵ / ۶۱. ۶ ـ کشف الظنون ۲۰۱۰؛ معجم المؤلفین ۷ / ۳۰۹. ۷ ـ همان.
