حرم (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حرم مکانی مقدس در اسلام است که جنگ و جهاد در آن با محدودیتهایی همراه است.
این مکان جایگاه آغاز
وحی،
توحید و مبارزه با شرک است و احکام خاصی برای حفظ حرمت آن وجود دارد.
احکام خاصی برای حفظ حرمت حرم همچون
منع قتال و خونریزی وجود دارد.
فرشتگان نخستین زائران حرم بوده و
انبیاء و
پیامبران بسیاری از برکات این سرزمین بهرهمند شدهاند.
ابراهیم (علیهالسلام) و
اسماعیل (علیهالسلام) مراسم حج را استوار کردند و حج اسلامی بر مبنای مناسک آنها شکل گرفت.
حرم در شبهجزیره
عربستان واقع شده و عربستان سعودی میزبان اصلی آن است.
این منطقه دارای اهمیت جغرافیایی، تاریخی و اقتصادی ویژهای است و از نظر نفت و گاز از منابع سرشاری برخوردار است.
حرم، مكانى مقدس است كه بر اساس مباحث فقه سياسى، جنگ و
جهاد در آن مكانها با محدوديتهايى مواجه است.
يكى از تدابير و خط مشى اصلى اسلام براى حذف جنگ و جلوگيرى از آن در سياست خارجى، محدوديت مكانى است.
حرم از ديدگاه اسلام سرزمين مقدسى است كه نهتنها اسرار تاريخ و سرنوشت انسان در آن رقم خورده است، بلكه تاريخ و سرنوشت زمين را نيز در دل خود نهفته دارد.
جفاست اگر نا آشنا به موقعيت معنوى آن، حرمتش را پاس نداشت.
از اين رو اسلام براى اين سرزمين احكام و مقررات خاصى مقرر داشته كه از آن جمله حرمت قتال و خونريزى در آن است.
ماجراى آفرينش و تولد زمين به طرز شگفتانگيز و اسرارآميز «
دحوالارض» نشانه از آن دارد.
سرزمين حرم چكيده اسرار تاريخ و سرنوشت زمين بوده و دربرگيرنده تمامى بركات، نعمتها و ويژگىهاى وصف ناپذير آن است كه هر چه اين بركات و نعمتها شمارش شوند بر آن پايانى متصور نيست.
(«وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اَللّٰهِ! لاٰ تُحْصُوهٰا.» )
سرزمين حرم كه در آن اعمال حج انجام مىشود، مناسبتى تنگاتنگ با
اعلان برائت دارد.
زيرا اين سرزمين، جايى است كه وحى و توحيد از آن آغاز شده و مبارزه با شرک و پاكسازى مشركان در آن انجامشده است.
اگر كهكشان شيرى را تجلّى گاه آفرينش و منظومه شمسى را مظهر عظمت اين كهكشان عظيم و زمين را مجمع رموز اين منظومه بزرگ بدانيم با موقعيت «حرم» در آفرينش بيش از پيش آشنا مىشويم.
قبل از هركس اين
فرشتگان بودند كه با عظمت و اسرار اين سرزمين آشنا شدند و بر آنها كه شاهد تولد شگفتانگيز زمين از درون اين قطعه اسرارآميز بودند، از همان ابتدا دل به عشق آن سپردند و نخستين خيل حاجيان حرم را تشكيل دادند
«و كان اول ما حجّت اليه الملائكه.» اين عمل ملائكه براى انبياء (علیهالسلام) و همه انسانها سنت گشت تا روز واپسين قيامت
وسيله كسب فيض و بركت براى انسان باشد.
فرشتگان كه در ملكوت با بيت معمور آشنا بودند در حرم و بيت كه محاذى آن بود
ستونهاى بيت را برافراشتند.
انبیا الهی از آدم تا عیسی (علیهالسلام) هر یک از برکات حرم بهرهمند شده و مناسک حج را برگزار کردهاند.
اگر آدم ابوالبشر (علیهالسلام) دهها بار حج خانه خدا به جا آورد
و براى تشرف به اين سرزمين پا را برهنه نمود
به خاطر دستيابى به گنجهاى نهان، بركات بىپايان و اسرار و رموز وصفناپذير اين سرزمين بوده است.
آدم (علیهالسلام) كه از دستيابى به آن همه بركات و فيوضات «حرم» شگفتزده شده بود از خداوند خواست كه آن را از ذريهاش دريغ ندارد و اين دعا، مستجاب شد.
نوح (علیهالسلام) با كشتى خود بر بيت طواف كرد تا بر جودى استقرار يافت
چون كه بيت، عتيق بود و در آب، غرق نگرديد
تا يکبار ديگر ناجى انسانها از غرقاب هلاک باشد.
هود و صالح نيز به كرات از بركات حرم متنعم گشتند و پا بر اين خان نعمت بيكران الهى نهادند
و ديگر پيامبران خدا هر كدام به نوبه خود از آن بهرهها گرفتند و ره به نهانگاه اسرار آن يافتند و به معرفت خويش افزودند.
ابراهيم و اسماعيل (علیهماالسلام) گرچه اركان بيت را رفعت بخشيدند، اما نه نخستين زائر بيت بودند و نه آخرين آنها.
ابراهيم مؤذن حج بود
و مراسم و مناسكش كاملتر از گذشته و حجش با شكوهتر و بنيان توحيديش استوارتر بود و به همين دليل حج اسلام حج ابراهيمى لقب گرفت و لباف و مغز مراسم او صبغه توحيدى يافت.
خضر پيامبر از آن جهت به عمر جاويدان رسيد كه آب حيات زمزم نوشيد
و از ديدگان نا اهل پنهان گشت تا همه سال شاهد مراسم و مناسک باشد
و در امان به دعا بر مؤمنان بنشيند
و مونس ولى زمان و حجت غائب عصر (عجاللهتعالیفرجهالشریف) باشد.
داود و سليمان نيز در اين وادى طوبى نعلين دولت و ملک را از پا به در آورده و با انس، جن، طير و رياح به حج پرداختند.
عيسى روحالله گرچه فرصت حج نيافت، ولى هنگامىكه از محل «صفائح» مىگذشت تلبيه گفت و رو به قبله آمال با حاجيان همصدا شد
او به هنگام بازگشت نيز به حج خانه خدا خواهد شتافت.
با نگاهى ديگر هر چند آميخته با جنبههاى مادى به موقعيت جغرافيايى اين سرزمين مىتوانيم به اسرار نهفته ديگرى پى ببريم كه به نوبه خود در ميزان درک حقيقت اين سرزمين و عمق بهرهگيرى از بركات آن مؤثر است.
از نظر تاريخى و جغرافيايى ياد «حرم» همواره با نام
جزیرة العرب همراه بوده است، شبهجزيره اى كه مىتواند تلاقى سه قاره بزرگ جهان باشد.
جزيره العرب در موقعيت جغرافيايى كنونى، كشورهاى
عربستان سعودی،
یمن،
قطر،
امارات متحده،
بحرین،
عمان،
کویت و
اردن را شامل مىشود و از نظر جغرافىدانان مسلمان
داراى بخشهايى به نامهاى:
تهامه،
حجاز،
نجد، يمن،
عروض،
حضرموت و
مهره است.
هماكنون «حرم» و «حرمين» در كشور عربستان سعودى قرار دارد با وسعتى بالغ بر ۲/۲۴۰/۰۰۰ كيلومتر مربع، هشتاد درصد شبهجزيره را تشكيل مىدهد.
جمعيت آن نزديك به ۱۷ ميليون و آب و هواى آن گرم و سوزان است.
در اين كشور متجاوز از ۱۵ ميليون نخل خرما وجود دارد كه از قديم مواد غذايى عربستان به شمار مىرفته است.
عربستان سعودى از معادن سرشار نفت و گاز برخوردار است كه دومين صادركننده نفت در جهان بهحساب مىآيد.
• عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سياسى، برگرفته از مقاله «حرم»، ج۱، ص۶۷۹.
