• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن ابی سعید جذامی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن ابی سعید جذامی


محمد بن ابی‌سعید جذامی (۳۹۰-۴۶۰ هـ.ق) مشهور به ابن شرف، شاعر و ادیب برجسته قرن پنجم (هجری قمری) بود.
وی نزد ابوالحسن قابسی، ابوعمران فاسی، ابراهیم حصری و محمد بن جعفر قزاز علم آموخت.
به دربار امیر معز بن بادیس راه یافت و علاوه بر شاعری، منشی‌گری و نویسندگی را نیز بر عهده داشت.
پس از سقوط قیروان، به مهدیه، صقلیه و اندلس سفر کرد و در اشبیلیه اقامت گزید.
از آثار او می‌توان به اعلام الکلام، رسالة الانتقاد و حجج النصح و سر العبر اشاره کرد.
ایشان در سال ۴۶۰ (هجری قمری) (یا به روایتی ۵۱۸ هـ.ق) درگذشت.


ابوعبداللّه محمد بن ابی‌سعید محمد بن احمد جذامی قیروانی مشهور به ابن شرف
[۱] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۲] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
[۳] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
[۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
[۵] سیوطی، جلال‌الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    
[۶] ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
در سال ۳۹۰ (هجری قمری)
[۷] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
و به احتمال در شهر قیروان ـ از مراکز علمی ادبی تونس قدیم ـ به دنیا آمد.
[۹] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۱۰] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
[۱۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

از اوان کودکی به تحصیل علم پرداخت.
[۱۲] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    

او گرچه ظاهری زیبا نداشت و یک چشم بود،
[۱۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص۸۶.    
[۱۴] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
[۱۵] ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
از هوش و احترام خاصی برخوردار بود.
[۱۶] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
[۱۷] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    



از ابوالحسن قابسی فقیه فقه آموخت از ابوعمران فاسی حدیث شنید.
[۱۸] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
[۱۹] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۲۰] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
[۲۱] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    

ادب و نحو را از ابراهیم حصری ـ صاحب زهرا الآداب ـ و محمد بن جعفر قزّاز فرا گرفت.
[۲۲] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۲۳] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    



در زمینه کتابت و نویسندگی و همچنین سرایش مهارت یافت.
[۲۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
[۲۵] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
او به دربار امیر معز بن بادیس راه یافت و از شاعران دربار او شد.
[۲۶] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
[۲۷] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۲۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

منشی‌گری و نویسندگی او را نیز پذیرفت.
[۲۹] قفطی، جمال‌الدین، انباه الرواة ج۱، ص۳۰۲.
او که شاعری چیره دست بود و از شاعران برجسته عصر خود به شمار می‌رفت.
[۳۰] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
[۳۱] سیوطی، جلال الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    
[۳۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

به کرّات با رقیب خود ابن رشیق به گفتگو و گاه هجو می‌پرداخت.
[۳۳] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
[۳۴] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
[۳۵] ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
[۳۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

بدیهه‌سرا بود و بدون پیش‌نویس، سروده و می‌خواند. اشعارش از تازگی برخوردار بود. این شاعر گرانمایه خود در نقد شعر نیز صاحب نظر بود.
[۳۷] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
[۳۸] ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    

او در آن عصر که شهر قیروان سقوط کرد و شهرها و آبادی‌های اطراف ویران شد، به آشفتگی افتاد و با امیرمعزّ به شهر بندری مهدیه رفت؛ سپس به صقلیّه و برخی دیگر از شهرهای اندلس مسافرت کرد؛
[۳۹] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
[۴۰] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۴۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
ولی در شهر اشبیلیه اقامت گزید.
[۴۲] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    



• اعلام الکلام؛
[۴۳] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۴۴] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
[۴۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

• رسالة الانتقاد؛
[۴۶] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۴۷] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
[۴۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

• دیوان شعر؛
[۴۹] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
[۵۰] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۵۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

• حجج النصح و سر العبر؛
[۵۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    

• ابکار الافکار؛ از این شاعر دانشمند اثر دیگری به نام ابکار الافکار بر جای ماند که نظم و نثر خود را در آن جای داده است.
[۵۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص ۸۶.
[۵۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۵۵] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
[۵۶] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
[۵۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
[۵۸] ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
[۵۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    

اشعار ابن شرف در منابع بعد از او مورد استفاده بوده است که گویای جایگاه والای او در شعر و نقد ادبی است.
[۶۰] قلقشندی، احمد بن علی، نهایة الارب، ج ۹، ص۳۲۱.
[۶۱] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
[۶۲] سیوطی، جلال‌الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    



وی سرانجام در سال ۴۶۰ (هجری قمری) یا قبل از آن در اشبیلیه درگذشت.
[۶۳] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
[۶۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
[۶۵] حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۷.    
[۶۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
[۶۷] ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    

برخی وفات او را به سال ۵۱۸ (هجری قمری) دانسته اند.
[۶۸] سیوطی، جلال‌الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    

(دیگرمنابع:
[۶۹] ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
[۷۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۹۸۶.    
[۷۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
)
۱. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۲. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۵. ↑ سیوطی، جلال‌الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    
۶. ↑ ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
۷. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۹. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۱۰. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
۱۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۱۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۱۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص۸۶.    
۱۴. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
۱۵. ↑ ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
۱۶. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
۱۷. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
۱۸. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
۱۹. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۲۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۲۱. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
۲۲. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۲۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۲۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۲۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۲۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۲۷. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۲۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۲۹. ↑ قفطی، جمال‌الدین، انباه الرواة ج۱، ص۳۰۲.
۳۰. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
۳۱. ↑ سیوطی، جلال الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    
۳۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۳۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۳۴. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
۳۵. ↑ ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
۳۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۳۷. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
۳۸. ↑ ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
۳۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۶.    
۴۰. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۴۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۴۲. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
۴۳. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۴۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
۴۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۴۶. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۴۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
۴۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۴۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
۵۰. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۵۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۵۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۵۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص ۸۶.
۵۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۵۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
۵۶. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
۵۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۵۸. ↑ ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
۵۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    
۶۰. ↑ قلقشندی، احمد بن علی، نهایة الارب، ج ۹، ص۳۲۱.
۶۱. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۷۱.    
۶۲. ↑ سیوطی، جلال‌الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    
۶۳. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۸۲.    
۶۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۶۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبداالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۳۷.    
۶۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۶۷. ↑ ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
۶۸. ↑ سیوطی، جلال‌الدین، بغیه الوعاه، ص۱۱۴.    
۶۹. ↑ ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۵۹.    
۷۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۹۸۶.    
۷۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۸.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن ابی‌ سعید جذامی »، ج۳، ص۳۰۸.


رده‌های این صفحه : ادیبان سده پنجم(قمری) | درگذشتگان سال 460 (قمری) | درگذشتگان سال 518 (قمری) | زادگان سال 390 (قمری) | شاعران قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | کاتبان قرن 5 (قمری) | مؤلفان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار