• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن حسین رازی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن حسین رازی


محمد بن حسین رازی (قرن پنجم، ششم یا هفتم هـ.ق) از دانشمندان شیعه امامیه در ری بود که در قرون پنجم تا هفتم هجری می‌زیست.
از اساتید او علی بن محمد بن علی مفتی و از شاگردانش محمد بن اسحاق لیثی بودند.
آثار مهم او شامل الف صول التامة فی هدایة العامه، تبصرة العوام فی معرفة مقالات الأنام و نزهة الکرام و بستان العوام است.
او در کلام و تاریخ تبحر داشت و مدتی در شیراز زندگی کرد.
وی در قرن پنجم، ششم یا هفتم (هجری قمری) درگذشت.



ابوعبداللّه محمد بن حسین بن حسن جمال‌الدین مرتضی رازی از دانشمندان شیعه امامیه ری در قرون میانه بوده است.
زمان دقیق حیات و تاریخ وفاتش همانند بسیاری از جزییات زندگی‌اش روشن نیست. برخی متأخران او را از مؤلفان سده پنجم به‌شمار آورده
[۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۲۹۷.

و برخی دیگر زندگی او را در اوایل قرن هفتم دانسته‌اند.
[۲] گلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ج۱، ص۴۸۶.    



ابوعبداللّه از استادانش تنها علی بن محمد بن علی مفتی را می‌شناسیم.


محمد بن حسین از شاگردانش محمد بن اسحاق لیثی را می‌شناسیم.
[۳] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۷، ص ۳۵۲.    



جمال‌الدین سه کتاب دارد که عبارت‌اند از:
• الفصول التامة فی هدایة العامه به زبان عربی؛
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۳۹.    

• تبصرة العوام فی معرفة مقالات الأنام به زبان فارسی؛
[۵] منزوی، احمد، فهرست نسخه های خطی فارسی، ج۲، ۲، ص۱۷۲۲.
[۶] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۲۶.    
[۷] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    
[۸] امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۳، ص۱۴۳.    
[۹] امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۳۸۱.    
که با نام تبصرة العوام فی ذکر مذاهب طوائف الأنام نیز آمده است.
[۱۰] نیشابوری کنتوری، حسین، کشف الحجب و الاستار، ص۹۶.    
و ۲۶ باب در مباحث کلامی ـ تاریخی از قبیل فرق شیعه، فرق سنی، خوارج، معتزله، جبریه، عقاید امامیه، صوفیه، فلاسفه، منجمان،
[۱۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۲۶.    
مجوسیان، صابئین و بعضی از اعمال شنیع بنی‌امیه می‌باشد.
[۱۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۳۱۸.    

• نزهة الکرام و بستان العوام؛
[۱۳] ابن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۰۷.    
[۱۴] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    
[۱۵] محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۰۲.    
[۱۶] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
[۱۷] محدث نوری، حسین، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۳، ص۱۴۳.    
دو مجلد در باب امامت که مجلد اول سی باب و مجلد دوم شصت باب است.
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۱۲۳.    
[۱۹] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    

این اثر نیز فارسی است و ابن طاووس، بخشی از آن را به عربی ترجمه و گزارش کرده است.
[۲۰] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
[۲۱] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
[۲۲] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    

گفتنی است که به دلیل نزدیک بودن حیات ابوعبداللّه رازی با عصر مرتضی بن داعی حسینی رازی و شاید معاصر بودن هر دو و همچنین به دلیل این‌که جمال‌الدین نیز ملقب به مرتضی رازی می‌باشد. دو کتاب اول جمال‌الدین رازی به اشتباه به مرتضی بن داعی رازی نسبت داده شده‌اند.
[۲۳] بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۲، ص۴۵۹.    
[۲۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۳۱۸.    

دلیل این ادعای اشتباه آن است که وی در کتاب نزهة الکرام، مطلبی را به کتاب دیگرش تبصرة العوام ارجاع داده است.
[۲۵] فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه آیت الله گلپایگانی، صص۱۸۷ و ۱۸۸.

دیگر این‌که کتاب تبصرة العوام در سال ۶۵۸ (هجری قمری) در استرآباد به عربی ترجمه شده و مترجم، مؤلف آن را جمال‌الدین مرتضی محمد بن حسین بن حسن رازی دانسته و آورده است که مؤلف، آن را در شیراز نوشته است. به همین دلیل آقابزرگ سخنان قبلی خود را خطا شمرده و هر سه اثر را نوشته جمال‌الدین دانسته است.
[۲۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۱۲۳.    
[۲۷] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    
[۲۸] امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۳۸۱.    

از مجموع داده‌های بالا به دست می‌آید که ابوعبداللّه محمد رازی اگرچه اهل ری بوده، مدتی در شیراز زیسته و به فنون گوناگون به‌ ویژه کلام و تاریخ تبحر داشته است.


مرتضی در قرن پنجم، ششم یا هفتم (هجری قمری) درگذشت.
(دیگر منابع:
[۲۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۲۶.    
[۳۰] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
[۳۱] امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۳۸۱.    
[۳۲] امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۳، ص۱۴۳.    
[۳۳] محدث نوری، حسین، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۳، ص۱۴۳.    
[۳۴] محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۰۲.    
)


۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۲۹۷.
۲. ↑ گلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ج۱، ص۴۸۶.    
۳. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۷، ص ۳۵۲.    
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۳۹.    
۵. ↑ منزوی، احمد، فهرست نسخه های خطی فارسی، ج۲، ۲، ص۱۷۲۲.
۶. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۲۶.    
۷. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    
۸. ↑ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۳، ص۱۴۳.    
۹. ↑ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۳۸۱.    
۱۰. ↑ نیشابوری کنتوری، حسین، کشف الحجب و الاستار، ص۹۶.    
۱۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۲۶.    
۱۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۳۱۸.    
۱۳. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ص۱۰۷.    
۱۴. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    
۱۵. ↑ محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۰۲.    
۱۶. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
۱۷. ↑ محدث نوری، حسین، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۳، ص۱۴۳.    
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۱۲۳.    
۱۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
۲۰. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
۲۱. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
۲۲. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    
۲۳. ↑ بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۲، ص۴۵۹.    
۲۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۳۱۸.    
۲۵. ↑ فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه آیت الله گلپایگانی، صص۱۸۷ و ۱۸۸.
۲۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۱۲۳.    
۲۷. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۵۴.    
۲۸. ↑ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۳۸۱.    
۲۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۲۶.    
۳۰. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۴۵.    
۳۱. ↑ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۳۸۱.    
۳۲. ↑ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۳، ص۱۴۳.    
۳۳. ↑ محدث نوری، حسین، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۳، ص۱۴۳.    
۳۴. ↑ محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۰۲.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن حسین رازی»، ج۳، ص۳۲۸.


رده‌های این صفحه : شخصیت‌های شیعه قرن 5 (قمری) | علمای شیعه قرن 5 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 5 (قمری) | متکلمان شیعه قرن 5 (قمری) | محدثان شیعه قرن 5 (قمری) | مورخان شیعه قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار