• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن سعید انصاری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد بن سعید انصاری (۵۰۱ ـ ۵۸۶ هـ.ق) از فقهاء و محدثان مالکی روزگار خویش بود، که در شَریش (از شهرهای اندلس) متولد شد.
وی نزد پدر و علمای بزرگ زمانش چون ابوالفضل عیاض به تحصیل فقه و حدیث پرداخت و اجازه روایت از محدثانی چون خولانی و باجی گرفت.
ایشان در اشبیلیه حلقه تدریس پررونقی داشت و با وجود کهولت، با صبر فراوان به تعلیم ادامه می‌داد.
او مدتی نیز قاضی شَلب و سَبته بود.
آثارش شامل الأنوار و جوامع انوار المنتقی و الاستذکار است.
وی در نیمه رجب ۵۸۶ (هجری قمری) درگذشت.



ابوعبداللّه محمد بن سعید بن احمد انصاری اشبیلی مشهور به ابن زرقون اهل اشبیلیّه از شهرهای بزرگ اندلس بود؛ اما اجدادش در بطلیوس می‌زیستند. او در سال ۵۰۱ (هجری قمری) یا ۵۰۲ (هجری قمری) در شریش به دنیا آمد. ابن ابّار می‌نویسد: شهرت وی برگرفته از نام جد پدری اوست که چون مردی سرخ روی و گلگون بود، زرقون نام یافته بود. ایشان از فقها و محدثان روزگار خویش بود. ابن فرحون وی را در زمره علمای مالکی برشمرده و می‌نویسد: او در ادبیات و شعر هم‌دستی داشت.

ابوعبداللّه نزد پدرش و نیز ابوعمران بن ابی‌تلید، ابوالقاسم بن ابرش و ابوالفضل عیاض علومی را فرا گرفت.
وی از محدثانی همانند ابوعبداللّه خولانی، ابومحمد بن عتاب و ابومروان باجی اجازه روایت حدیث دریافت کرد.

محمد بن سعید کرسی تدریس داشت و شاگردان بسیاری از اقصی نقاط آن زمان، در حلقه درس او گرد آمده و به استماع فقه و حدیث می‌پرداختند.



ابن سعید به تدریس علاقه داشت و بر پایه گزارش ابن ابّار، از روشی نیکو برخوردار بود و با وجود آن‌که پیری فرتوت و کهنسال بود، همچنان به تدریس اشتغال داشت.
بسیار پرحوصله و صبور بود و هرچند تدریس، سختی‌های فراوانی برای او ایجاد می‌کرد، به آن علاقه داشت و عشق می‌ورزید. علاوه بر مقام علمی، از مناصب اجتماعی نیز به دور نبود؛ به این دلیل مدتی قضاوت شهر شلب و سبته را بر عهده داشت.

اشبیلی کتاب‌هایی تالیف کرده که عبارتند از:
کتاب الانوار؛ روش وی در خلق این اثر به این‌گونه است که بین دو کتاب المنتقی و الاستذکار ابن عبدالبّر که در شرح موطّأ مالک است، جمع کرده است. نیز در این کتاب به جمع میان سنن ترمذی و سنن ابوداود سجستانی پرداخته است. زرکلی از محققان معاصر در تحقیقات خود، به این نکته دست یافته که تألیف ابن زرقون در حقیقت دو اثر است:
• یکی جوامع انوار المنتقی و الاستذکار؛
که نسخه خطی جزء سوم آن در الأزهر و جزء چهارم آن در الرباط موجود است. • دیگری کتابی که به جمع میان سنن ترمذی و ابوداود پرداخته است.

انصاری درنهایت در نیمه رجب سال ۵۸۶ (هجری قمری) در اشبیلیّه از دنیا رفت.


۱. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۲. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۳. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۶. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۷. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۸. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۹. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۱۰. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۱۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۱۲. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۱۳. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۱۴. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۱۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۱۶. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۱۷. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۶۰.    
۱۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۱۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۲۰. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۲۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۲۲. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۲۳. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۲۴. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۲۵. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۲۶. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۲۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۲۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۲۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۳۰. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۳۱. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۳۲. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۳۳. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۳۴. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۳۵. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۳۶. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۳۷. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۳۸. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۳۹. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۴۰. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۴۱. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۴۲. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۴۳. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۴۴. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۴۵. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۴۶. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۴۷. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۴۸. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۴۹. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۵۰. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۵۱. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۵۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۵۳. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۵۴. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۵۵. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۵۶. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۵۷. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۵۸. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۵۹. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۶۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۶۱. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۶۲. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۶۳. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۶۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۶۵. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۵۹.    
۶۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۶۷. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۳.    
۶۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۶۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۷۰. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۷۱. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۶۰.    
۷۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۷۳. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۷۴. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۷۵. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۶۰.    
۷۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۷۷. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۶۰.    
۷۸. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۷۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۸۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۸۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۸۲. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۸۳. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۸۴. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۶۰.    
۸۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۸۶. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۸۷. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۶۰.    
۸۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۸۹. ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۶۴.    
۹۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    
۹۱. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهب، ج۲، ص۲۶۰.    
۹۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۳۹.    
۹۳. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن سعید انصاری»، ج۴، ص۲۸۸- ۲۸۹.






جعبه ابزار