• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن علی تنوخی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن علی تنوخی


محمد بن علی تنوخی (۴۸۳ ـ ۵۵۶ هـ.ق) محدث، مورخ، شاعر و ادیب اهل حلب بود.
برای تحصیل علم، سفرهایی به دمشق انجام داد و از جمله با ابن عساکر از محضر فقیهی به نام نصر بهره برد.
در حلب به آموزش کودکان اشتغال داشت و علاقه وافری به تاریخ‌نگاری نشان داد.
ایشان چند اثر تاریخی نگاشت، از جمله تاریخ العظیمی که حوادث را تا سال ۵۳۸ (هجری قمری) به ترتیب سال‌ها گزارش کرده و منابعی همچون ابن خلکان از آن بهره برده‌اند.
با وجود شهرتش در تاریخ‌نویسی، برخی مانند یاقوت خطاهایی را در نوشته‌های او برشمرده‌اند.
مذهب وی به‌درستی روشن نیست، ولی برخی منابع احتمال شیعه بودن او را مطرح کرده‌اند.
از دیگر آثارش تاریخ حلب، الثمره، سیرة الفرنج و الموصل علی الاصل الموصل است.
وفات او را سال ۵۵۶ (هجری قمری) دانسته‌اند.


ابوعبداللّه محمد بن علی بن محمد بن احمد بن نزار تنوخی حلبی
[۱] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
[۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
[۳] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
[۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
[۵] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    
معروف به ابن عظیمی
[۶] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
[۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
[۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
[۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
[۱۰] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    
محدث، مورخ، شاعر و ادیب بود.
[۱۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
[۱۳] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    

ابن عساکر به نقل از ابوسعد سمعانی،
[۱۴] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۴.    
زمان ولادتش را سال ۴۸۳ (هجری قمری)
[۱۵] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق،، ج۵۴، ص۳۹۴.    
[۱۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
[۱۷] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
[۱۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
و در حلب ذکر کرده است.
[۱۹] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۴.    
[۲۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
[۲۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    

او برای فراگیری علم سفرهای فروانی
[۲۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
به دمشق نمود
[۲۳] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
[۲۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
[۲۵] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
و در یکی از آن سفرها، عده‌ای وی را ستایش کردند.
[۲۶] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
[۲۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
[۲۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    

ابوعبداللّه با ابن عساکر از محضر یکی از فقها، به نام «نصر» بهره علمی برد.
[۲۹] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    

درباره محمد بن علی، ابن عساکر می‌نویسد: او شعر نیز می‌سرود و بعضی از اشعارش را برای من قرائت نمود.
[۳۰] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    

ابن عظیمی آموزگار کودکان در شهر حلب بود.
[۳۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
[۳۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
[۳۳] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
[۳۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
همچنین علاقه خاصی به تاریخ و جمع‌آوری آن داشت
[۳۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
و کتاب‌هایی در این زمینه گردآوری کرد.
[۳۶] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
[۳۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
صفدی به نقل از یاقوت درباره آثار او می‌نویسد: تألیفاتش متقن نبود و خطای بسیاری در آن دیده می‌شود.
[۳۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    

تنوخی مذهبش به خوبی دانسته نیست؛ ولی برخی مانند صاحب اعیان الشیعه، شیعه بودن او را قوی می‌دانند.
[۳۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    

حلبی کتاب‌هایی تالیف نموده که عبارتند از:
• تاریخ العظیمی؛
[۴۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
[۴۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
[۴۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۸.    
یکی از آثار اوست که به ترتیب سال‌ها تنظیم شده و حوادث سال‌ها را تا ۵۳۸ (هجری قمری) در آن آورده است.
[۴۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
[۴۴] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    

ابن خلکان در چند جای کتاب خود از آن نقل کرده است.
[۴۵] ابن خلكان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۳۱.

• تاریخ حلب؛
[۴۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۸.    
[۴۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
[۴۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    

• کتاب الثمره؛
[۴۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    

• سیرة الفرنج؛
[۵۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
که ذیل بر تاریخ قلانسی است.
[۵۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    

• کتاب الموصّل علی الاصل الموصّل.
[۵۲] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۳۱.


تنوخی در مورد تاریخ وفاتش نظرات مختلف است که عبارتند از:
زرکلی وفات او را در سال ۵۵۶ (هجری قمری)
[۵۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
و برخی بعد از آن ذکر کرده‌اند.
[۵۴] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۳۱.
یوسف بن تغری بردی نیز نام او را در شمار مردگان سال ۴۸۵ (هجری قمری) آورده که اشتباه است.
[۵۵] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    
(دیگر منابع:
[۵۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۸.    
)


۱. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۳. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
۵. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    
۶. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
۱۰. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    
۱۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
۱۳. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    
۱۴. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۴.    
۱۵. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق،، ج۵۴، ص۳۹۴.    
۱۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۱۷. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۱۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
۱۹. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۴.    
۲۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۲۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۲۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۲۳. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۲۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۲۵. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۲۶. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۲۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۲۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۲۹. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۳۰. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۳۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۳۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۳۳. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۳۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
۳۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۳۶. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۳۹۳.    
۳۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۳۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹۷.    
۳۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۴۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۴۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
۴۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۸.    
۴۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
۴۴. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۴۵. ↑ ابن خلكان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۳۱.
۴۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۸.    
۴۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۸.    
۴۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۴۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۵۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۵۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۷.    
۵۲. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۳۱.
۵۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۷۷.    
۵۴. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۳۱.
۵۵. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۱۳۳.    
۵۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۸.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن علی تنوخی»، ج۴، ص۳۰۱- ۳۰۲.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 485 (قمری) | درگذشتگان سال 556 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | محدثان قرن 6 (قمری) | مورخان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار