محمد بن عمر بخاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن عمر بخاری (زنده در
پانصد هجری قمری) نسخه‌بردار و لغت‌پژوه قرن ششم هجری است.
او سیاحی اهل مطالعه بود و نسخه‌ای نفیس از کتاب
المجموع را از روی خط مؤلف رونویسی کرد.
این اثر لغوی با شیوه‌ای نامتعارف بر اساس حروف اصلی کلمات تنظیم شده است.
از شواهد پیداست که مؤلف و ناسخ هر دو
شیعه بوده‌اند.
ایشان در سال ۵۰۰ (هجری قمری) هنوز در قید حیات بوده است.
ابوبکر محمد بن عمر بخاری عیسی درباره زندگی، ولادت و وفات وی اطلاع چندانی در دست نیست.
ابوبکر نسخه‌بردار اثری به نام
المجموع می‌باشد.
وی فردی سیاح بوده
و به جاهای بسیاری مسافرت کرده بود تا این‌که وارد شهر
بخارا می‌شود.
او قبلاً راجع به این کتاب مطالبی شنیده بود و به مطالعه آن علاقه بسیاری نشان می‌داد.
تا این‌که روزی در مجلس فردی به نام سیف‌الدین از این موضوع یاد کرد،
وی نیز آن کتاب را که به خط مؤلف اصلی بود، به ابوبکر داد.
او هم از روی نسخه اصلی این کتاب، رونویسی نمود.
آقابزرگ این کتاب را در
نجف نزد
سیدعبدالواهاب صافی دیده و کتاب نفیسی توصیف کرده بود و می‌گوید: یک فرد غیرکارشناس بدون هیچ ترتیب و نظمی آن را جمع‌آوری و در یک مجلد صحافی کرده است.
از قراین پیداست هم مصنف و هم کاتب هر دو شیعه بوده‌اند؛ زیرا هر دو در پایان کتاب، بر محمد و آل او صلوات فرستاده‌اند.
المجموع در باب لغت و بر اساس ترتیب حروف می‌باشد؛
اما نه به لحاظ این‌که آن حرف در اول، وسط یا آخر باشد، بلکه به لحاظ این‌که ثلاثی، رباعی، معتل یا مضاعف باشد، مرتب شده است.
مثلاً در حرف «لام»، هر کلمه‌ای که یکی از حروف اصلی آن «لام» باشد قرار گرفته است و ابتدا هم از ثلاثی مجرد صحیح شروع کرده است، بعد ثلاثی مضاعف و همچنین ثلاثی معتل، سپس رباعی
و پس از اتمام حرف «لام»، حرف «میم» را شروع می‌کند.
به همین روش پیش می‌رود که به نظر آقابزرگ، اسلوب عجیب و غریبی است.
تاریخ فراغت مؤلف از نوشتن کتاب، روز شنبه برابر با روز عرفه
نهم ذی‌الحجه سال پانصد (هجری قمری) است.
بعضی منابع وی را معروف به
ابن سراج رازی دانسته
و
حدائق الانوار را به وی نسبت داده‌اند.
بخاری از تاریخ پایان کتابش می‌شود فهمید که ایشان در این تاریخ زنده بوده و سال وفات وی باید پس از این تاریخ باشد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عمر بخاری»، ج۴، ص۲۹۲.
