• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن محسن دینوری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن محسن دینوری


محمد بن محسن دینوری (م ۴۸۰ هـ.ق و اندی) نسب‌شناس، ادیب، شاعر و عالم امامی بود.
نسب او به حسن افطس نواده امام سجاد (علیه‌السلام) می‌رسد و در بغداد سکونت داشت.
او از پدرش، ابوعلی حسن بن احمد شاذان، و ابوطیب طاهر بن عبدالله طبری روایت کرده و شیرویه بن شهردار دیلمی از او روایت کرده است.
وی مدتی نقابت طالبیین بغداد را بر عهده داشت.
از آثار او جرائد البلدان و کتاب‌هایی در علم انساب بوده است.
در اواخر عمر به دستور خلیفه به غزنین نزد امیر ابراهیم غزنوی فرستاده شد و همان‌جا درگذشت.
ایشان در ۴۸۰ (هجری قمری) درگذشت.



ابوحرب (ابوحرث) محمد بن محسن بن حسن شیخ الشرف جمال‌الدین دینوری تفلیسی معروف به ابن دینوری
[۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
[۲] اعلمی حائری، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعة العامه، ج۱۶، ص۵۸۲.
[۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
[۴] بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
[۵] علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    
[۶] قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
نسب‌شناس، ادیب، شاعر و از علمای امامیه در سده پنجم (هجری قمری) بود و نسب او به حسن افطس نواده امام سجاد (علیه‌السلام) می‌رسد.
[۷] قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    

تولد و سکونت او در بغداد بود.
[۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
[۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
[۱۰] بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
[۱۱] قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
[۱۲] علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    
به نظر می‌رسد از آن نظر که برخی اجداد او (ابوالحسن علی شجاع به امر امام جواد (علیه‌السلام) و ابوجعفر محمد اصغر) در دینور و تفلیس سکونت داشته‌اند،
[۱۳] فخر رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه، ص۱۷۸.    
[۱۴] قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
به دینوری و تفلیسی شهرت یافته است.
ابوالحسن علوی عُمَری از اعلام قرن پنجم هجری و نویسنده المجدی فی انساب الطالبیین، ابوحرب را دوست خود معرفی کرده و می‌گوید این خانواده به دینوری مشهورند.
[۱۵] علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    

وی در طلب علم به بلاد عجم و ایران مسافرت نمود
[۱۶] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۳۴۵.    
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
[۱۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین،ج۱۱، ص۱۷۴.    
و مدتی نیز نقابت طالبیین را در بغداد به عهده داشت.
[۱۹] فخر رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه، ص۱۷۸.    

اولاد و اقربای او که همه از دانشمندان در علم نسب بودند، بعدها در بغداد ماندگار شدند.
[۲۰] بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    



ابن دینوریراوی از پدرش و ابوعلی حسن بن احمد بن شاذان (م ۴۲۵ هـ.ق) و ابوطیب طاهر بن عبداللّه طبری (م ۴۵۰ هـ.ق) بوده و شیرویه بن شهردار دیلمی (م ۵۰۹ هـ.ق) نیز راوی از او است.
[۲۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۱۴۵.    

وی همچنین از مشایخ ابوالعلاء حمد بن نصر بن احمد اعمش همدانی حنبلی (م ۵۱۲ هـ.ق) بوده است.
[۲۲] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۳۸۱.
[۲۳] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر، ج۱، ص۲۴۹.



محمد بن محسن تألیفاتی در علم انساب
[۲۴] ابو زید، بکر، طبقات النسّابین، ج۱، ص۱۸.
[۲۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
و کتاب جرائد البلدان نگاشته است.
[۲۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    

است که حاصل مسافرت‌های او به بلاد گوناگون بوده است.
[۲۷] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۳۴۵.    

اگرچه برخی وی را به جعل نسب متهم ساخته‌اند، به گفته ابن فندق (م ۵۶۵ هـ.ق) هر شجره نامه‌ای که ابن دینوری نوشته و آن را استخراج کرده صحیح و معتبر است.
[۲۸] بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    

از گفته ابن فندق نیز پیدا است که وی آثاری در انساب داشته که به دست ما نرسیده است.


دینوری در اواخر عمر به دستور خلیفه وقت به غزنین نزد امیر ابراهیم پسر مسعود غزنوی (م ۴۸۱ یا ۴۹۲ هـ.ق) فرستاده شد و پس از مدتی در سال چهارصد و هشتاد و اندی در همان شهر از دنیا رفت.
[۲۹] فخر رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه، ص۱۷۸.    
[۳۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
[۳۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    

(دیگر منابع:
[۳۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
[۳۳] اعلمی حائری، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعة العامه، ج۱۶، ص۵۸۲.
[۳۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
[۳۵] بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
[۳۶] علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    
[۳۷] قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
[۳۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۸۳.
)


۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
۲. ↑ اعلمی حائری، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعة العامه، ج۱۶، ص۵۸۲.
۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
۴. ↑ بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
۵. ↑ علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    
۶. ↑ قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
۷. ↑ قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
۱۰. ↑ بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
۱۱. ↑ قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
۱۲. ↑ علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    
۱۳. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه، ص۱۷۸.    
۱۴. ↑ قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
۱۵. ↑ علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    
۱۶. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۳۴۵.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
۱۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین،ج۱۱، ص۱۷۴.    
۱۹. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه، ص۱۷۸.    
۲۰. ↑ بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
۲۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۱۴۵.    
۲۲. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۳۸۱.
۲۳. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر، ج۱، ص۲۴۹.
۲۴. ↑ ابو زید، بکر، طبقات النسّابین، ج۱، ص۱۸.
۲۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
۲۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
۲۷. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۳۴۵.    
۲۸. ↑ بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
۲۹. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه، ص۱۷۸.    
۳۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
۳۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
۳۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۷۴.    
۳۳. ↑ اعلمی حائری، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعة العامه، ج۱۶، ص۵۸۲.
۳۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۹۳.    
۳۵. ↑ بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب، ص۶۱.    
۳۶. ↑ علوی عمری، سید ابوالحسن، المجدی فی الانساب، ص۲۱۵.    
۳۷. ↑ قاضی مروزی، اسماعیل بن حسین، الفخری فی انساب الطالبیین، ص۸۴.    
۳۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۸۳.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن محسن دینوری»، ج۳، ص۳۲۷.


رده‌های این صفحه : ادیبان شیعه قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 480 (قمری) | شاعران شیعه قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های شیعه قرن 5 (قمری) | علمای شیعه قرن 5 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار