• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد سدیدالدین اعور

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد سدیدالدین اعور


محمد سدیدالدین اعور (قرن ششم هـ.ق) شاعر برجسته کردی‌تبار در سده ششم (هجری قمری) بود.
به دلیل نابینایی چشم چپ مشهور به «اعور» بود.
وی از طایفه کرماج و معاصر قاضی حمیدالدین بلخی (م ۵۵۹ هـ.ق) و اثیرالدین اخسیکتی (م حدود ۵۷۰ هـ.ق) بود.
بین او و اخسیکتی مهاجات شعری وجود داشت.
از ایشان آثاری چون دیوان شعر که به گفته سنگلاخ در حدود پنجاه برگ بوده، و نیز مقامات باقی مانده است.
مقامات او، که نسخه‌ای خطی از آن به‌دست آمده و ایرج افشار آن را تصحیح کرده، از نمونه‌های کهن مقامه‌نویسی به فارسی محسوب می‌شود.
برخی قرائن زبانی و جغرافیایی، وی را از اهالی فرغانه (ماوراءالنهر) می‌دانند.
رباعی‌هایی از ایشان در هجو و مدح، از جمله در مدح پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، در آثارش دیده می‌شود.


محمد سدیدالدین اعور کرماج
[۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
[۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
[۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    
از بزرگان شعرا در قرن ششم (هجری قمری) است.
[۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    

وی را به این دلیل اعور گفته‌اند که از چشم چپ نابینا بود.
[۶] هدایت، رضاقلی‌خان، مجمع الفصحاء، ج ۱ بخش دوم، ص۹۰۳.
[۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    

وی از طایفه کردهای کرماج
[۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
[۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    
و معاصر قاضی حمیدالدین بلخی، مؤلف مقامات حمیدی ( م۵۵۹ هـ.ق )
[۱۰] مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س۱۶، ش۱و۲، ص۶۷۳.
و اثیرالدین اخسیکتی ( م حدود ۵۷۰ هـ.ق) است.
[۱۱] بیگدلی شاملو، لطفعلی‌بیگ بن آقاخان، آتشکده آذر، ج۱، ص۸۶۴.
[۱۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
[۱۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    

منابع و مآخذ، اطلاع دیگری از او به دست نمی‌دهند جز این‌که گفته‌اند بین او و اثیرالدین اخسیکتی مهاجات و معارضه شدیدی حاکم بوده است.
[۱۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    

اثیرالدین در شعری به هجو او پرداخته و سدیدالدین نیز متقابلاً در یک رباعی او را هجو نموده و گفته است اگر چشم دیگر من نیز کور بود، شایسته بود، تا روی تو را نبینم.
رضاقلی‌خان هدایت یک رباعی دیگر نیز از او نقل کرده است.
[۱۷] هدایت، رضاقلی‌خان، مجمع الفصحاء، ج ۱ بخش دوم، ص۹۰۲.



سدیدالدین آثاری از خو برجای گذاشته که این آثار عبارت‌اند از:
• دیوان شعر؛
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    

سنگلاخ در کتاب امتحان الفضلاء
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
متذکر شده که دیوان او را در پنجاه ورقه دیده است.
[۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    

• مقامات.
[۲۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    

به گفته استاد ایرج افشار مجموعه‌ای خطی نزد آقای محمدباقر ترقی (رقّت) وجود داشته است.
[۲۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    
در انتهای این مجموعه، شش ورق (دوازده صفحه) مربوط به چند مقامه و شعر به فارسی کهنه با ذکر نام سدیدالدین اعور به چشم می‌خورد.
[۲۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    



اعور با پیداشدن کتاب مقاماتش، ما را با یکی دیگر از دیرینه‌ترین مقامه‌نویسان به زبان فارسی آشنا می‌شویم.
به گفته افشار، کاغذ این نسخه، خط و چگونگی تحریر نیز نشانگر این است که احتمالاً از خط خود مؤلف بوده است.
[۲۴] مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س۱۶، ش۱و۲، ص۶۷۳.
[۲۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    

افشار این نسخه را که بسیاری از کلماتش بدون نقطه است، نزد استاد مینوی قرائت کرده، سپس به تصحیح و بازنویسی آن پرداخته و در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی همراه تصویری از تمام صفحاتِ اصل نسخه به چاپ رسانده است.
[۲۶] مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ص۶۷۵ ـ ۶۸۶.
[۲۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه،، ج۲۲، ص۱۱.    

در بعضی از مقامات سدیدالدین، آمده است: «روزی که باز همای دلم را هوای ویرانه فراغنه درافتاد ... گفتم که چاره درازگوشی کنم.»
[۲۸] مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ص۶۹۰.

این جلمه نشان‌دهنده این است که احتمالاً سدیدالدین اهلِ فرغانه (از شهرهای ماوراءالنهر) بوده است.
در مقامات سدیدالدین رباعی نیز در مدح حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دیده می‌شود.
[۲۹] مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ص۶۸۸ و ۶۹۲.



محمد وفاتش در قرن ششم (هجری قمری) اتفاق افتاده است.
[۳۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    

(دیگر منابع:
[۳۱] سامی، شمس‌الدین، قاموس الأعلام، ج۴، ص۲۵۴۱.
[۳۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
[۳۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    
[۳۴] خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۶۳.
)


۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    
۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    
۶. ↑ هدایت، رضاقلی‌خان، مجمع الفصحاء، ج ۱ بخش دوم، ص۹۰۳.
۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    
۱۰. ↑ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س۱۶، ش۱و۲، ص۶۷۳.
۱۱. ↑ بیگدلی شاملو، لطفعلی‌بیگ بن آقاخان، آتشکده آذر، ج۱، ص۸۶۴.
۱۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
۱۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۱۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    
۱۷. ↑ هدایت، رضاقلی‌خان، مجمع الفصحاء، ج ۱ بخش دوم، ص۹۰۲.
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۲۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    
۲۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    
۲۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    
۲۴. ↑ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س۱۶، ش۱و۲، ص۶۷۳.
۲۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۹۹.    
۲۶. ↑ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ص۶۷۵ ـ ۶۸۶.
۲۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه،، ج۲۲، ص۱۱.    
۲۸. ↑ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ص۶۹۰.
۲۹. ↑ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ص۶۸۸ و ۶۹۲.
۳۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۱.    
۳۱. ↑ سامی، شمس‌الدین، قاموس الأعلام، ج۴، ص۲۵۴۱.
۳۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۴۵۵.    
۳۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۰.    
۳۴. ↑ خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۶۳.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد سدیدالدین اعور»، ج۴، ص۲۸۵.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 516 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار