• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مدینی1

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن عمر مدینی

محمد بن عمر مدینی (۵۰۱ ـ ۵۸۱ هـ.ق) مقری، لغوی، محدث، اخباری، نسب‌شناس و فقیه شافعی بود.
او نزد استادان بزرگی چون محمد بن حسین مزرفی، اسماعیل بن محمد تیمی و حسن بن عباس رستمی دانش آموخت.
وی سپس برای تکمیل علوم به همدان و بغداد سفر کرد.
ایشان از برجستگان عصر خویش در علم حدیث بود و شاگردان فراوانی چون ابوسعد سمعانی، حازمی، عبدالغنی مقدسی و عبدالقادر رهاوی پرورش داد.
او در نحو و لغت نیز مهارت داشت و به پارسایی، زهد و تواضع شهرت یافته است.
آثارش فراوان است و از مهم‌ترین آن‌ها المغیث (تکمله‌ای بر الغریبین هروی)، الزیادات (ذیل بر الانساب ابن طاهر مقدسی) و کتاب‌های گوناگون در انساب، رجال، حدیث و معارف اسلامی است.
وی سرانجام در جمادی‌الاولی ۵۸۱ (هجری قمری) در اصفهان درگذشت.


ابوموسی محمد بن عمر بن احمد مدینی اصفهانی مقری، لغوی، محدث، اخباری، نسب‌شناس و فقیه شافعی بود.
او در ماه ذی القعده سال ۵۰۱ (هجری قمری) در اصفهان دیده به جهان گشود.
[۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    


ابوموسی که پدرش در کودکی او را نزد ابوسعد محمد علی بن محمد کاتب و ابوعلی بن احمد بن حداد و ابوالقاسم غانم بن محمد برجی و ابومنصور محمد بن عبداللّه بن مندویه برد تا از آنها علم بیاموزد.
[۲] ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲.    

او خود نیز نزد برخی استادان حضور یافت و علوم بسیاری آموخت که از آن جمله قرائات ده‌گانه را نزد محمد بن حسین مزرفی،
[۳] ابن جزری، محمد بن محمد، غایة النهایه، ج۲، ص۲۱۶.    
اصول مذهب شافعی و همچنین علم حدیث را نزد اسماعیل بن محمد تیمی
[۴] اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۴۰.
و فقه شافعی را نزد ابوعبداللّه حسن بن عباس رستمی فرا گرفت.

محمد بن عمر شاگردان بسیاری داشت که از آن جمله می‌توان به ابوسعد سمعانی، ابوبکر محمد بن موسی حازمی، ابومحمد عبدالغنی مقدسی، ابومحمد عبدالقادر رهاوی، محمد بن مکی اصفهانی، ابونجیح محمد بن معاویه و ابن حنبلی اشاره نمود.
[۵] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۱۵۵.    


اصفهانی که سمعانی درباره‌اش می‌نویسد: «منسوبان به چند شهر ازجمله اصفهان را مدینی می‌گویند؛ لذا ابوموسی که اهل اصفهان بود به مدینی شهرت یافت.»
[۶] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    
[۷] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۵، ص۲۳۵.

برخی نیز او را منسوب به شهری قدیمی به نام شهرستانه که بعدها به «جی» تغییر نام یافت و اکنون جزو اصفهان و یکی از محله‌های آن است، می‌دانند.
[۸] ابن‌ دبیثی، محمد بن‌ سعید، المختصر المحتاج الیه، ج۱۵، ص۴۷.


مدینی برای کسب علوم بیشتر سفرهایی نیز به نقاط دیگر از جمله همدان و بغداد داشت و در آنجا نیز از محضر ابوالقاسم بن حصین، ابوبکر محمد بن عبدالباقی انصاری و ابوالعز بن کادش بهره علمی برد.
سپس به زادگاه خود اصفهان مراجعت نمود.
[۹] ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲.    


مدینی از پیش‌گامان عصر خویش در حفظ و شناخت حدیث بود و در این زمینه تألیفات مفیدی از خود بر جای گذاشت.
[۱۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    


ابوموسی در علوم نحو و لغت نیز مهارت کامل داشت.
[۱۱] ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲.    

اسنوی او را فردی پرهیزگار، زاهد و متواضع دانسته و می‌نویسد: «او مالی اندک داشت که با آن تجارت می‌کرد و از آن به دیگران انفاق می‌نمود و هرگز از کسی چیزی قبول نمی‌کرد.»
[۱۲] اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۴۰.


محمد بن عمر آثار بسیاری در زمینه‌های گوناگون دارد که از جمله آن‌ها کتاب المغیث است که به واسطه آن کتاب الغریبین هروی را تکمیل نمود. دیگر اثر او کتاب الزیادات است که ذیل بر کتاب الانساب استادش محمد بن طاهر مقدسی است.
[۱۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    
او همچنین کتاب فیما اختلف و ائتلف من اسماء البقاع از نصر بن عبدالرحمان فناری را به اختصار درآورد.
[۱۴] کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیه، ص۶۵۰.
برخی کتاب‌های دیگرش عبارتند از: • تتمة معرفة الصحابه؛ • الاخبار الطوالات؛ • اللطائف فی المعارف؛
[۱۵] ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۳.    
• عوالی التابعین، علوم الحدیث؛
[۱۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۱۷۴.    
• القنوت؛ • تضییع العمر فی اصطناع المعروف الی اللئام؛
[۱۷] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۱۵۴.    
• خصائص المسند؛
[۱۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۱۳.    
• الاسماء المشترکه بین الرجال و النساء؛ • انساب المحدثین؛ • الترغیب و الترهیب؛ • دستور المذکرین؛ • الذخیرة والعدة فی مناقب ابی عبداللّه بن جنده؛ • ذیل اسماء الصحابه لا بن منده؛ • سباعیات فی الحدیث؛ • الشرح المکمل فی نسب الحسن المهمل؛ • کتاب الحفظ و النسیان؛ • کتاب الوظائف؛ • من اسمه صالح؛ • من اسمه عطاء؛ • نزهة الحفاظ.
[۱۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۱.    


مدینی سرانجام در ماه جمادی الاولی سال ۵۸۱ (هجری قمری) در اصفهان درگذشت.
[۲۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    



(دیگر منابع:
[۲۱] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۳۲۱.    
[۲۲] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۲، ص۹۳.    
[۲۳] ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۳۰۷.
[۲۴] مقریزی، احمد بن علی، المقفی الکبیر، ج۲، ص۳۳۷.
[۲۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۴۷۲.    
[۲۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۹۷۴.    
[۲۷] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۶۰.    
[۲۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۷۶.    
[۲۹] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۲.    
[۳۰] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۵۶.    
[۳۱] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۳۱۸.    
[۳۲] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۸۶.    
[۳۳] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۶، ص۱۰۱.    
[۳۴] ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج۱، ص۱۰.    
)
۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    
۲. ↑ ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲.    
۳. ↑ ابن جزری، محمد بن محمد، غایة النهایه، ج۲، ص۲۱۶.    
۴. ↑ اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۴۰.
۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۱۵۵.    
۶. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    
۷. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۵، ص۲۳۵.
۸. ↑ ابن‌ دبیثی، محمد بن‌ سعید، المختصر المحتاج الیه، ج۱۵، ص۴۷.
۹. ↑ ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲.    
۱۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    
۱۱. ↑ ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲.    
۱۲. ↑ اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۴۰.
۱۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    
۱۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیه، ص۶۵۰.
۱۵. ↑ ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۳.    
۱۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۱۷۴.    
۱۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۱۵۴.    
۱۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۱۳.    
۱۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۱.    
۲۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۸۶.    
۲۱. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۳۲۱.    
۲۲. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۲، ص۹۳.    
۲۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۳۰۷.
۲۴. ↑ مقریزی، احمد بن علی، المقفی الکبیر، ج۲، ص۳۳۷.
۲۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۴۷۲.    
۲۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۹۷۴.    
۲۷. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۶۰.    
۲۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۷۶.    
۲۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۲.    
۳۰. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۵۶.    
۳۱. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۳۱۸.    
۳۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۸۶.    
۳۳. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۶، ص۱۰۱.    
۳۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج۱، ص۱۰.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عمر مدینی»، ج۴، ص۳۸۴.


رده‌های این صفحه : اخباریان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 581 (قمری) | زادگان سال 501 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | علمای علم قرائت قرن 6 (قمری) | فقیهان شافعی قرن 6 (قمری) | لغویان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | محدثان قرن 6 (قمری) | نسب‌شناسان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار