مکی بن محمد قیسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مکی بن محمد قیسی (
۳۵۵ ـ
۴۳۷ هـ.ق) از قاریان، مفسران و ادیبان برجسته مغرب اسلامی بود.
او در قیروان به دنیا آمد و پس از سفرهایی به
مصر و
مکه، در قرطبه اقامت گزید و به تدریس و خطابه پرداخت.
در علوم قرائت،
تفسیر،
فقه، لغت و
نحو مهارت داشت و بیش از هشتاد اثر علمی نگاشت.
مهم‌ترین آثار او شامل
الهدایة فی التفسیر،
الایجاز فی ناسخ القرآن و
التبصرة فی القراءات است.
ایشان در سال ۴۳۷ (هجری قمری) در قرطبه درگذشت.
ابومحمد مکی بن محمد بن حموش قیسی قیروانی قرطبی در سال ۳۵۵ (هجری قمری)
در قیروان متولد شد
و در همان جا رشد یافت و به تحصیل علم پرداخت.
برای فراگیری علوم قرآنی به مصر رفت و سفری به مکه داشت و با علما، فقها و محدثان آن دیار ارتباط برقرار کرد.
ایشان در فقه، لغت و تفسیر توانایی یافت و روایت می‌کرد.
وی سپس به قرطبه
اندلس رفت
و در آن‌جا اقامت گزید و خطیب جمعه شد.
ابومحمد از ابوطیب عبداللّه لمنعم بن عبیداللّه بن غلبون مقری،
قرائت قرآن آموخت و در علوم قرآن و ادبیات عرب تبحر یافت
و قرائت‌های هفت‌گانه را به درستی شناخت.
مکی بن محمد شاگردانی داشت که از جمله؛ ابوعبداللّه بن عتاب
و دیگران از او روایت کرده‌اند.
برای
قیروانی بعضی منابع هشتاد اثر در علوم قرآن و غیر آن ذکر کرده‌اند،
که آن آثار به شرح زیر است:
• الهدایة الی بلوغ النهایة فی التفسیر؛
• الهدایة فی الفقه؛
• البیان عن وجوه القرئات السبع؛
• منتخب الحجة فی القرئات؛
• الاختلاف فی عدد الاعشار؛
• رسالة الی اصحاب الانطاکی فی تصحیح المدّ؛
• تفسیر القرآن پانزده مجلد؛
• اختصار احکام القرآن؛
• التبصرة فی القراآت؛
• الایجاز فی ناسخ القرآن و منسوخه؛
• الایضاح فی الناسخ و المنسوخ؛
• التذکرة فی اختلاف القُراء؛
• الابانة عن معانی القرائه؛
• الموجز فی القرئات دو جزء؛
• الرعایة فی تجوید القرآن و تحقیق لفظ التلاوة؛
• التنبیه فی اصول قراءة نافع و ذکر اختلاف عنه؛
• الانتصاف فی الرد علی ابی بکر الاُدفُوی؛
• الامامه؛
• إعراب القرآن؛
• الزّاهِی فی الُّلمع؛
• الوقف علی کَلّاَ و بَلَی؛
• اَلْیائاتِ المَسْدُودَةِ فی القُرآن؛
• الحُروفِ المُدْغَمَه؛
• هِجاء المَصَاحِف؛
• الهدایة فی الوقف علی کَلَّا؛
• الادغام الکبیر؛
• مشکل غریب القرآن؛
• تسمیة الاحزاب؛
• المَأثور عن مالک فی احکام القرآن و تفسیره؛
• مشکل معانی القرآن؛
• شرح التَّمام و الوقف؛
• دخول حروف جر بعضها مکان بعض؛
• فرض الحج علی من استطاع الیه سبیلا؛
• ایجاب الجزاء علی قاتل الصید فی الحرم خطّاً فی مذهب مالک و الحجة علی ذلک؛
• بیان العمل فی الحج اول الاحرام؛
• مناسک الحج؛
• بیان الصغائر و الکبائر؛
• الاختلاف فی الذبیح مَنْ هو؛
• تنزیل الملائکة من الذنوب و فضلهم علی بنی آدم؛
• اختلاف العُلماء فی النفس و الروح؛
• منتخب کتاب الاخوال لِابن وکیع؛
• المنتقی فی الاخبار؛
• الریاض؛
• المجموع.
قیسی در سال
۴۰۷ (هجری قمری)
یا ۴۳۷ (هجری قمری)
در قرطبه درگذشت و در ربض مدفون شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «مکی بن محمد قیسی»، ج۳، ص۳۸۶.
