• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هبة‌الله بن علی شجری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: هبة‌الله بن علی شجری


هبة‌الله بن علی شجری (۴۵۰ ـ ۵۴۲ هـ.ق) نحوی، لغوی و ادیب شیعه‌ مذهبی بود.
او از شاگردان ابومعمر یحیی بن محمد بن طباطبا، ابوالحسین بن طیوری، ابن نبهان و دیگر بزرگان عصر خود بود و در جامع منصور بغداد به تدریس می‌پرداخت.
وی شاگردان برجسته‌ای چون ابن خشاب، تاج‌الدین کندی و ابوالبرکات انباری تربیت کرد.
علاوه بر مقام علمی، ریاست علویان کرخ را نیز بر عهده داشت.
از آثار مهم او می‌توان به الامالی، شرح اللمع لابن جنی و کتاب ما اتفق لفظه و اختلف معناه اشاره کرد.
سرانجام در بیستم رمضان سال ۵۴۲ (هجری قمری) در بغداد وفات یافت.


ابوالسعادت هبه اللّه بن علی بن محمد بن حمزه شجری علوی حسنی معروف به ابن شجری نحوی، لغوی و ادیب شیعی مذهب بود.
وی در ماه رمضان سال ۴۵۰ (هجری قمری) دیده به جهان گشود.
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، الاعلام بوفیات الاعلام، ج۶، ص۴۵.

پس از رشد و نمو و گذراندن دوران کودکی، به تحصیل علم و دانش روی آورد.
او از بزرگان علم نحو بود و در طول عمر خویش ادبیات تدریس می کرد.
تلمذ در محضر اساتید نحو موجب شد تا وی از بزرگان علم نحو و لغت در عصر خویش گردد؛ به طوری که در روزهای جمعه در جامع منصور بغداد و در جای ثعلب می‌نشست و شیفتگان علم از او بهر می‌بردند.
[۲] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۶۱    

ایشان فردی فصیح، شیرین سخن، خوش بیان، باوقار و دارای خلقی نیکو بود و ریاست و پیشوایی طالبین در کرخ را به عهده داشت.
[۳] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    
[۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    


ابوالسعادت از محضر ابومعمر یحیی بن محمد بن طباطبا نحوی، علم نحو را آموخت.
او همچنین از استادانی دیگر همچون ابوالحسین بن طیوری، ابن نبهان،
[۵] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۶۲    
ابن فضال مجاشعی، ابوزکریا تبریزی، ابوعلی محمد بن سعید کاتب و دیگران بهره علمی برد.
[۶] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۲.    


ابن شجری شاگردان بسیاری تربیت نمود که ازجمله آن‌ها می‌توان به ابن خشاب، ابن عبده، تاج الدین کندی و عبداللّه بن عثمان بیع اشاره نمود.
[۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    
[۸] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    

ابوالبرکات عبدالرحمان بن محمد انباری نیز یکی دیگر از شاگردان اوست که ادبیات را نزد او آموخته است.
[۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    


علوی در موضوع علم نحو تألیفاتی دارد که عبارتند از:
• کتاب الامالی که کتابی نفیس و پر فایده و حاوی فنون علم ادبیات است؛
[۱۰] ابوالبرکات انباری، عبدالرحمن بن محمد، نزهة الالباء، ص۲۶۹.    
[۱۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    
[۱۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    

• الانتصار علی ابن الخشاب؛
[۱۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    

• الحماسه؛
• شرح التصریف الملوکی؛
• شرح اللمع لابن جنی؛
• کتاب ما اتفق لفظه و اختلف معناه؛
[۱۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۵.    
[۱۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    

• دیوان مختارات الشعراء .
[۱۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۵.    


حسنی سرانجام در بیستم ماه رمضان سال ۵۴۲ (هجری قمری) درگذشت.
[۱۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۵.    

وی در خانه اش در کرخ بغداد دفن گردید.
[۱۸] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۶۲    

(دیگر منابع:
[۱۹] منتجب الدین ابن بابویة، الفهرست، ص۱۳۰.    
[۲۰] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۱۵.    
[۲۱] ابن کثیر، اسماعیل بن علی، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۷۸.    
[۲۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۱۵.    
[۲۳] سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۱۳۴.    
[۲۴] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۴۳۶.    
[۲۵] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۶۱.    
[۲۶] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۳۴۳.    
[۲۷] ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۸۹.    
[۲۸] صدر، سید حسن، تأسیس الشیعه، ص۱۲۳.
[۲۹] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، مرآت الجنان، ج۳، ص۲۱۱.    
[۳۰] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۲۸۱.    
[۳۱] قمی، شیخ عباس، الفوائد الرضویه، ص۷۰۷.
[۳۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۷۴.    
[۳۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۳۲۴.    
[۳۴] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۱۶۵.
[۳۵] شیرازی، سید علی‌خان، الدرجات الرفیعه، ص۵۱۶.    
[۳۶] کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۴۱.    
)
۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، الاعلام بوفیات الاعلام، ج۶، ص۴۵.
۲. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۶۱    
۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    
۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    
۵. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۶۲    
۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۲.    
۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    
۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    
۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    
۱۰. ↑ ابوالبرکات انباری، عبدالرحمن بن محمد، نزهة الالباء، ص۲۶۹.    
۱۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    
۱۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۴۰.    
۱۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    
۱۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۵.    
۱۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۸۳.    
۱۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۵.    
۱۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۵.    
۱۸. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۶۲    
۱۹. ↑ منتجب الدین ابن بابویة، الفهرست، ص۱۳۰.    
۲۰. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۱۵.    
۲۱. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن علی، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۷۸.    
۲۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۱۵.    
۲۳. ↑ سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۱۳۴.    
۲۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۴۳۶.    
۲۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۶۱.    
۲۶. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۳۴۳.    
۲۷. ↑ ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۸۹.    
۲۸. ↑ صدر، سید حسن، تأسیس الشیعه، ص۱۲۳.
۲۹. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، مرآت الجنان، ج۳، ص۲۱۱.    
۳۰. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۲۸۱.    
۳۱. ↑ قمی، شیخ عباس، الفوائد الرضویه، ص۷۰۷.
۳۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۷۴.    
۳۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۳۲۴.    
۳۴. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۱۶۵.
۳۵. ↑ شیرازی، سید علی‌خان، الدرجات الرفیعه، ص۵۱۶.    
۳۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۴۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «هبة‌الله بن علی شجری»، ج۴، ص۴۴۰-۴۴۱.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 542 (قمری) | زادگان سال 450 (قمری) | شاعران شیعه قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های شیعه قرن 6 (قمری) | قرن 6 (قمری) | لغویان شیعه قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | نحویان شیعه قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار