• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یحیی بن عبدالوهاب عبدی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




یحیی بن عبدالوهاب عبدی (۴۳۴ ـ ۵۱۱ هـ.ق) از علمای برجسته حنبلی و مورخان اصفهان بود.
او تحصیلاتش را در نیشابور و بغداد گذراند و در جامع منصور بغداد به تدریس پرداخت.
ابن منده شاعر، حافظ قرآن، و راوی معتمدی بود که از استادان بزرگی بهره برد.
شاگردان زیادی تربیت کرد و آثار مهمی چون تاریخ اصفهان و مناقب الامام احمد از او به یادگار مانده است.
او در اصفهان درگذشت و در کنار پدر و جدش دفن شد.



ابوزکریا یحیی بن عبدالوهاب بن محمد عبدی اصبهانی، مشهور به ابن منده بوده است.
ایشان از علما و مورخان حنبلی مذهب و اهل اصفهان بود.
خاندان وی ازجمله اهل علم و محدثان اصفهان در آن عصر محسوب می‌شدند.
به گفته ابوبکر قیروانی، خاندانش با یحیی شروع شد و با یحیی نیز خاتمه یافت.
یحیی در ماه شوال ۴۳۴ (هجری قمری) در اصفهان به دنیا آمد.
از کودکی، رشد و تحصیل وی اطلاعی در دست نیست.
گفته‌اند او به نیشابور سفر کرد و از علمای این شهر بهره برد و شاگردانی پرورش داد.
سپس به بغداد رفت و در جامع منصور تدریس نمود.
منابع از وی به عنوان شاعر، حافظی فاضل ، کثیرالروایه و ثقه، صاحب اخلاقی نیکو و تصانیف فراوان یاد کرده اند.


ابن منده از استادانی چون پدرش ابوعمرو عبدالوهاب، عمویش ابوالحسن عبیداللّه، ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۱.     ابوالعباس احمد بن محمد بن نعمان فضاض ، ابوعبداللّه محمد بن علی بن محمد حصاص ( جصاص ) و دیگران بهره گرفت. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۹.    


یحیی نزد دسته ای از علما، کتاب هایی را شنید ؛ کتاب المعجم الکبیر طبرانی را از ابوبکر بن ریذه ۴۴۰ هـ.ق)، کتاب المسند ابویعلی را از محمد بن حسن جوزدانی و ابراهیم بن منصور سلمی، کتاب العلم ابن مردویه، التاریخ احمد بن عبداللّه برقی مصری ، الطبقات لاهل العلم و التحدیث بهمدان ابوالفضل صالح بن احمد همدانی و العظمه ابواحمد عسال را از عموی دیگرش ابوالقاسم عبدالرحمان بن منده، کتاب المختلف و المؤتلف مستغفری را از عبدالعزیز بن محمد نخشبی، همچنین کتب المجتبی فی السنن دار قطنی، تاریخ لیث بن سعد بن فهمی، الرهون ابوبکر بن عاصم را از محمد بن عبدالرحیم کاتب، کتاب الامثال ابن مردویه را از ابوالحسن سهل بن عبداللّه غازی شنید.


ابوزکریا شاگردان بسیاری داشت ازجمله ابومنصور خیاط ، ابوالحسین بن طیوری، ابوسعد سمعانی که اجازه نقل حدیث از وی داشت، ابوالبرکات عبدالوهاب بن مبارک انماطی، ابوجعفر طرسوسی و دیگران.


ابن منده آثاری دارد که عبارت‌اند از:
•مناقب العباس در چند مجلد؛
• تاریخ اصفهان؛
• مناقب الامام احمد، تألیفی که بر صحیحین بخاری و مسلم نوشت؛
• التنبیه علی احوال الجهال و المنافقین؛
• من عاش مائة و عشرین سنه من الصحابه که به گفته زرکلی چند ورق آن باقی مانده است؛
• مدخل الی المسند. ۱۵


اصبهانی در روز جمعه یازدهم ذی الحجه سال ۵۱۱ (هجری قمری) یا (۵۱۲ هـ.ق) در اصفهان درگذشت.
او در کنار قبر پدر و جدش در باب دَرَیه به خاک سپرده شد.
به گفته ابن جوزی پس از مرگ او همانند وی در خاندانش ظهور نکرد.

۱. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۸.    
۲. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۸.    
۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۸۲.    
۴. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۰.    
۵. ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۵۷.    
۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۷. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۲۵.    
۸. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۱۱۳.    
۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۱۰. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۵۴.    
۱۱. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۰.    
۱۲. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۲۱۴.    
۱۳. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۱۴. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۱۶۹.    
۱۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۰.    
۱۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۱۷. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۸.    
۱۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۱۹. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۳.    
۲۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۵.    
۲۱. ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۵۷.    
۲۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۲۳. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۹.    
۲۴. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۸.    
۲۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۶.    
۲۶. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۳.    
۲۷. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۸۲.    
۲۸. عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۰.    
۲۹. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۱.    
۳۰. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۰.    
۳۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۵.    
۳۲. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۱.    
۳۳. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۸.    
۳۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۳۵. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۳۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۳۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۳۸. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۲.    
۳۹. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۵۴.    
۴۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۰.    
۴۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۵.    
۴۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۴۳. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۵۴.    
۴۴. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۹.    
۴۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۶.    
۴۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۴۷. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۵۴.    
۴۸. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۹.    
۴۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۰.    
۵۰. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۱.    
۵۱. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۹.    
۵۲. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۸.    
۵۳. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۷۹.    
۵۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۵.    
۵۵. ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۵۷.    
۵۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۵۷. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۱۷۰.    
۵۸. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۸۰.    
۵۹. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۱.    
۶۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۵.    
۶۱. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۸۰.    
۶۲. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۸۰.    
۶۳. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۸۰.    
۶۴. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۸۱.    
۶۵. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۸.    
۶۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۶۷. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۲.    
۶۸. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۸.    
۶۹. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۷۰. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۲.    
۷۱. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۸.    
۷۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۵.    
۷۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۷۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۷۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۷۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۳.    
۷۷. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۲۹۴.    
۷۸. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۹.    
۷۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۸۰. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۸۱. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۵۴.    
۸۲. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۹.    
۸۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۳.    
۸۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۸۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۸۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۸۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۸۸. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۶۴.    
۸۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۱.    
۹۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۹۱. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۵۴۶.    
۹۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۱۷۰.    
۹۳. خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۵۶.    
۹۴. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی المعجم الکبیر، ج۲، ص۳۸۲.    
۹۵. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۹.    
۹۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۰.    
۹۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۶.    
۹۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۳.    
۹۹. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۱۷۰.    
۱۰۰. ابن مفلح، برهان الدین، المقصد الارشد، ج۳، ص۹۹.    
۱۰۱. ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، ذیل علی طبقات الحنابله، ص۳۰۷.    
۱۰۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۱۷۰.    
۱۰۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۸۲.    
۱۰۴. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۶۴.    
۱۰۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۰.    
۱۰۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۱۰.    
۱۰۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۹۵.    
۱۰۸. ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۵۷.    
۱۰۹. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۲۱۴.    
۱۱۰. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۵۴۶.    
۱۱۱. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۵۲.    
۱۱۲. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۲۵.    
۱۱۳. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۱۱۳.    



پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن عبدالوهاب عبدی»، ج۴، ص۴۵۰.






جعبه ابزار