• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یعقوب بن یوسف مؤمنی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: یعقوب بن یوسف مؤمنی


یعقوب بن یوسف مؤمنی (۵۵۴ ـ ۵۹۵ هـ.ق) یکی از پادشاهان برجسته دولت موحدین در شمال آفریقا بود.
پس از مرگ پدرش در ۵۸۰ (هجری قمری) بر تخت پادشاهی نشست.
یعقوب با توانمندی‌های سیاسی و نظامی خود توانست دولت موحدین را از فروپاشی نجات دهد و چهار شهر مهم مراکش را که در تصرف پرتغالی‌ها بود، بازپس گیرد.
وی علاوه بر مهارت‌های سیاسی، فقیهی با دانش گسترده در فقه، حدیث و قرآن بود.
یعقوب به اجتهاد شخصی تأکید داشت و مخالف تقلید از آراء گذشته بود.
همچنین، او بر اجرای نماز جماعت و مجازات ترک‌کنندگان آن تأکید می‌کرد و حتی شراب‌خواران را مجازات می‌کرد.
یعقوب به مذهب ظاهری تمایل داشت و در مقابل مذهب مالکی به شدت مخالف بود.
او را به عنوان پادشاهی عادل، بخشنده و حامی علم و ادب می‌شناسند.
آثار علمی وی شامل مجموعه‌ای از فتاوا، الترغیب (جمع‌آوری احادیث صحیح مرتبط با عبادات) و حزب عظیم و حجاب مبارک عمیم (کتب دعا و اذکار) است.
او در سال ۵۹۵ (هجری قمری) درگذشت.


ابویوسف یعقوب بن یوسف بن عبدالمؤمن مؤمنی
ملقب به منصور مغربی
از سلسله پادشاهان دولت موحدین که در آفریقا حکومت داشتند.
او در ۵۵۴ (هجری قمری) در مراکش به دنیا آمد و پس از مرگ پدرش یوسف بن عبدالمؤمن در سال ۵۸۰ (هجری قمری) که وی نیز از ملوک موحدین بود، بر تخت پادشاهی نشست و از فروپاشی دولت موحدین جلوگیری کرد.
وی اعتقادات و آرای خاصی درباره پاره‌ای از احکام اسلامی و اجرای آن‌ها داشت؛ برای مثل به اجتهادهای گذشته فقها و صاحب نظران اعتقادی نداشت و تقلید را مردود می‌دانست و معتقد بود هر فردی باید در حد توان از نظرها و اجتهادهای خودش در احکام اسلامی بهره گیرد یا این‌که فتوا باید مستند به کتاب و سنت باشد نه چیز دیگر.
معتقد بود نمازهای یومیه حتماً باید به صورت جماعت باشد و حتی بر ترک آن مجازات می‌کرد، یا این‌که شرابخوار را به قتل می‌رسانید.
به هر حال دوستدار دانش و دانشمندان بود و به ادب و ادبیات علاقه خاصی داشت. ۳
گفته شده پیرو مذهب ظاهری بود و چنان با مالکیه مخالف بود که گویا در صدد براندازی این مذهب فقهی در مغرب زمین بود.
به صورتی که نقل شده آثار و کتاب‌های ایشان را سوزانده و از میان می‌برد. ۴
رجال نویسان اهل سنت او را پادشاهی عادل، بخشنده، فریادرس ستمدیدگان و مظلومان قلمداد کرده‌اند. ۵

بر پایه گزارش ابن خلکان، با این‌که ۲۵ سال بیش از عمر او نگذشته بود، موحدین مغرب پس از مرگ یوسف بن عبدالمؤمن کسی را به شایستگی او برای اداره حکومت ندیده؛ لذا او را بر تخت پادشاهی نشانده و از او حمایت جدی نمودند؛ چه این‌که او را فردی شجاع، عادی، پایبند به احکام اسلامی و فردی متهور و سیاستمدار می‌دانستند و اتفاقاً این خوش بینی در اوایل حکومت وی به ثمر نشست و چهار شهر از شهرهای مهم مسلمانان مراکش که نزدیک به چهل سال در تصرف اروپایی‌ها و پرتغالی‌ها بود، در زمان وی باز پس گرفته شد. ۱
مقری نیز در تاریخ خود درباره‌اش می‌نویسد: ابویوسف در زمان حیات پدرش یعقوب نیز در امور مملکتداری و سیاسی دخالت داشت و چون تحت سرپرستی پدر تربیت یافته بود و حتی به وزارت نیز رسیده بود، هنگامی که به پادشاهی رسید فردی کارآمد و باتجربه بود؛ لذا به سرعت رشد کرده و سرو سامان تازه‌ای به موحدین داد.
همو درباره مقام علمی ابویوسف آورده است وی گذشته از مقام سیاسی، آگاهی خوبی در فقه و حدیث و قرآن داشت و بر مبانی فقه و حدیث آن‌چنان تسلط داشت و صاحب نظر بود که بسیاری از فقها و صاحب نظران وقت با وی مشورت کرده و از وی استفتا می‌کردند. ۲

یعقوب کتاب‌هایی تالیف کرده که آثار او عبارت‌اند از:
• مجموعه‌ای از فتاوا؛
• الترغیب، که متون احادیث صحیح را که متعلق به عبادات است در آن جمع کرده است؛
• حزب عظیم و حجاب مبارک عمیم در ادعیه و اذکار. ۷

ابن اثیر نیز با تأکید بر این نکته می‌نویسد: «ابویوسف مدت پانزده سال رهبری دولت موحدین مغرب را بر عهده داشت و سرانجام در ماه ربیع الآخر یا جمادی الاول سال ۵۹۵ (هجری قمری) در (سِلا) از شهرهای مراکش از دنیا رفت و پسرش ابوعبداللّه محمد بن یعقوب به پادشاهی رسید.» ۶
(دیگر منابع: )
۱. ↑ ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۷، ص۴.    
۲. ↑ ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۷، ص۳.    
۳. ↑ ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۷، ص۳.    
۴. ↑ ابن الأثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۱۶۱.    
۵. ↑ ابن الأثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۱۶۱.    
۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۴۵.    
۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۴۵.    
۸. ↑ الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    
۹. ↑ الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    
۱۰. ↑ الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    
۱۱. ↑ الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    
۱۲. ↑ الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    
۱۳. ↑ البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    
۱۴. ↑ البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    
۱۵. ↑ البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    
۱۶. ↑ البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    
۱۷. ↑ عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    
۱۸. ↑ عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    
۱۹. ↑ عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    
۲۰. ↑ عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    
۲۱. ↑ عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    
۲۲. ↑ عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    
۲۳. ↑ دهخدا، علیاکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۸۱۶ و ج۱۴، ص۲۱۰۴۶.
۲۴. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۵۱.
۲۵. ↑ الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    
۲۶. ↑ الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    
۲۷. ↑ الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    
۲۸. ↑ الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    
۲۹. ↑ الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    
۳۰. ↑ الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    
۳۱. ↑ ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    
۳۲. ↑ ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    
۳۳. ↑ ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    
۳۴. ↑ ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    
۳۵. ↑ ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    
۳۶. ↑ ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    
۳۷. ↑ ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یعقوب بن یوسف مؤمنی»، ج۴، ص۴۵۵.

پی نوشت ها
۱ ـ وفیات الاعیان ۷ / ۱۰ ـ ۱۲. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان،
[۱] ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۷، ص۴.    

۵- وفیات الاعیان ۷ / ۱۰ ـ ۱۲.
[۲] ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۷، ص۳.    

[۳] ابن خلکان، وفیات الأعیان، ج۷، ص۳.    

۲ ـ نفح الطیب ۳ / ۱۰۲ ـ ۱۰۴. مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب،
۳ ـ مرآة الجنان ۳ / ۳۶۴. یافعی، عبد الله بن اسعد، مرآة الجنان،
۵ ـ مرآة الجنان ۳ / ۳۶۴؛
۴ ـ سیر اعلام النبلاء ۲۱ / ۳۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء،
۶ـ الکامل فی التاریخ ۱۲ / ۱۴۴ ـ ۱۴۵. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ،
[۴] ابن الأثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۱۶۱.    

[۵] ابن الأثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۱۶۱.    

۷ـ هدیة العارفین ۶ / ۵۴۵.
[۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۴۵.    

[۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۴۵.    

دیگر منابع:
الاعلام ۸ / ۲۰۳؛ زرکلی، خیرالدین، الاعلام،
[۸] الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    

[۹] الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    

[۱۰] الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    

[۱۱] الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    

[۱۲] الزرکلی، خیر الدین، الاعلام للزرکلی، ج۸، ص۲۰۳.    

ایضاح المکنون ۱ / ۲۸۲؛ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبد الله، ایضاح المکنون،
[۱۳] البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    

[۱۴] البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    

[۱۵] البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    

[۱۶] البغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون فی الذیل علی الکشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ص۲۸۲.    

معجم المؤلفین ۱۳ / ۲۵۵؛ کحاله، عمررضا، معجم المولفین،
[۱۷] عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    

[۱۸] عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    

[۱۹] عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    

[۲۰] عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    

[۲۱] عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    

[۲۲] عمر رضا کحالة، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۵.    

[۲۳] دهخدا، علیاکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۸۱۶ و ج۱۴، ص۲۱۰۴۶.

[۲۴] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۵۱.

العبر ۳ / ۱۱۳؛ ذهبی، محمد بن احمد، العبر،
[۲۵] الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    

[۲۶] الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    

[۲۷] الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    

[۲۸] الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    

[۲۹] الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    

[۳۰] الذهبی، شمس الدین، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۱۱۳.    

شذرات الذهب ۴ / ۳۲۱. ابن عماد، عبد الحی بن احمد، شذرات الذهب،
[۳۱] ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    

[۳۲] ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    

[۳۳] ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    

[۳۴] ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    

[۳۵] ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    

[۳۶] ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    

[۳۷] ابن العماد الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۶، ص۵۲۵.    


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 595 (قمری) | زادگان سال 554 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | فقهای ظاهری قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | محدثان ظاهری قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار