یوسف بن ایوب همدانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یوسف بن ایوب همدانی (
۴۴۰ ـ
۵۳۵ هـ.ق) فقیه، صوفی، واعظ و نویسنده
شافعی مذهب بود.،
او پس از تحصیل در
بغداد نزد
ابواسحاق شیرازی، در شهرهای مختلف از جمله
اصفهان،
بخارا و
سمرقند به فراگیری علم پرداخت.
ایشان در مرو به تدریس
فقه و
حدیث مشغول شد و شاگردان بسیاری تربیت کرد.
مجالس موعظه وی در نظامیه بغداد شهرت فراوانی داشت.
او علاوه بر فقه و حدیث، در تفسیر و عرفان نیز دستی داشت.
ایشان هم در میان فقهای شافعی و هم در نزد صوفیان، جایگاه والایی داشت.
آثار مهمی چون
زینة الحیاة و
منازل السالکین از وی به جا مانده است.
او در سال ۵۳۵ (هجری قمری) در بامئین (بامیان کنونی) درگذشت و در مرو به خاک سپرده شد.
ابویعقوب یوسف بن ایوب بن یوسف بن حسین بن وهره همدانی بوزنجردی اهل «بروجرد»
یا «بوزنجرد»،
از قصبه‌های نزدیک
همدان بود.
در سال ۴۴۰ (هجری قمری)
یا سال
۴۴۱ (هجری قمری) به دنیا آمد.
درباره مذهبش، اسنوی او را در شمار فقهای شافعی مذهب برشمرده و ستوده است.
برخی نیزایشان را از سادات و بزرگان صوفیه دانسته و در این زمینه کراماتی را به ایشان نسبت داده‌اند.
وی را اهل زهد، عبادت و ریاضت معرفی کرده‌اند.
ابویعقوب اندکی پس از سال
۴۶۰ (هجری قمری)
و در آغاز جوانی، برای کسب دانش وارد بغداد شد.
او در حلقه درس ابواسحاق شیرازی از بزرگ‌ترین دانشمندان شافعی و رییس این مذهب در بغداد شرکت کرد.
وی به فراگیری مذهب شافعی در اصول فقه، فقه و مسائل کلامی پرداخت و از شاگردان و مریدان خاصش بود.
ایشان نه تنها در بغداد، بلکه در بلاد و شهرهای دیگری از جمله اصفهان، بخارا و سمرقند نیز نزد استادان و شیوخ حدیث و فقه آموخته است.
ذهبی به برخی از استادان وی همچون ابوجعفر بن مسلمه،
عبدالصمد بن مأمون،
محمد بن ابراهیم طبری و بسیاری دیگر اشاره کرده است.
یوسف بن ایوب شاگردان و راویانی داشت که از آن میان می‌توان به افرادی همچون؛
ابوسعد سمعانی که خود از شاگردان ابویعقوب بوده و روایات بسیاری را از وی شنیده، در شرح حال او آورده است.
ازجمله شاگردان وی ابوبکر خطیب،
ابوالقاسم قزوینی،
ابوحفص زاهد
و ابوالمحاسن خلیلی
را می‌توان نام برد که معمولاً در سفر به
خراسان و
مرو از وی بهره برده‌اند.
یوسف مدت مدیدی در مرو می‌زیست
و در همان‌جا کرسی تدریس داشت و شاگردان بسیاری را تربیت کرد.
ایشان پرکار و پرتلاش بود. از کودکی تا پایان عمر به کسب دانش، تعلیم، تربیت و خودسازی اشتغال داشت.
او علاوه بر تدریس فقه و حدیث، اهل موعظه نیز بود.
بنابر نوشته بیشتر رجال‌نویسان
اهل‌سنت، مجالس موعظه وی در نظامیه بغداد کم‌نظیر یا بی‌نظیر بوده و مورد استقبال گرم مردم و طالبان علم و دانش قرار داشت.
وی که زبانی گویا و گیرایی داشت، در تفیسر هم‌دستی داشته است.
ذهبی می‌نویسد: ابویعقوب در جدل و مناظره نیز توانایی و مهارت ویژه‌ای داشت.
همدانی کتاب‌هایی تالیف کرده که آثارش عبارت‌اند از:
• زینة الحیاة؛
• منازل السالکین فی التصوف؛
• منازل السائرین فی التصوف.
منزوی بدون ذکر عنوان خاص رساله‌های عرفانی را از آنِ او دانسته است.
بوز نجردی در ماه
ربیع‌الاول سال ۵۳۵
در بامئین (گویا بامیان کنونی)
از توابع بادغیس هرات درگذشت.
جنازه‌اش به مرو انتقال یافت و در آن‌جا به خاک سپرده شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یوسف بن ایوب همدانی»، ج۴، ص۴۶۲.
