حسن بن عبداللّه اصفهانی لغذه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعلی حسن بن عبدالله اصفهانی لغذه (متوفی ۳۱۱ قمری) لغوی و نحوی برجستهای بود که در
اصفهان متولد شد و در
بغداد به تحصیل پرداخت. او با
ابوحنیفه دینوری معاصر بود و به نقد آثار یکدیگر میپرداختند. از آثار مهم او میتوان به "
النوادر" و "
علل النحو" اشاره کرد.
ابوعلی حسن بن عبداللّه اصفهانی لغذه (لکذه) (م. ۳۱۱ق)، به گفته
الندیم وی در اصفهان به دنیا آمد، پس از طی دورهای از زندگی به بغداد رفت و از استادان ابوحنیفه دینوری (م. ۲۸۲ق) بهره گرفت.
از این گفته برداشت میشود که سن لغذه کوچک تر از دینوری بوده است.
او همچنین از محضر استادانی چون
باهلی،
کرمانی و
ابواسحاق بهره جست. او در مجلس درس ابواسحاق حاضر میشد و مطالب وی را مینوشت و بعدها به مخالفت و نقض آن مطالب پرداخت. ابوعلی معاصر با ابوحنیفه دینوری بود و به نقض و رد مطالب یکدیگر میپرداختند.
گفتهاند وی در لغت و نحو بلندمرتبه و در فنون
ادب و
قیاس، بهترین بود و در سالهای پایانی عمر خود، گویا در
عراق همانندی نداشت.
کتابهای ذیل آثار اوست:
الردّ علی الشعراء؛
النطق، علل النحو؛
المختصر فی النحو؛
الصفات؛
الهشاشة والبشاشه؛
التسمیه؛
نقض علل النحو؛
شرح کتاب المعانی للباهلی؛
خلق الانسان؛
خلق الفرس؛
الرد علی ابی عبید؛
الرد علی ابن قتیبه؛
و النوادر.
میگوید: تاریخ نگاران نام پدرش را عبداللّه ضبط کردهاند؛ ولی کتابی خطی به دست آمده که در سال ۳۵۲ هجری نوشته شده و نام پدرش را محمد گزارش کرده است؛ به همین دلیل او نام پدر لغذه را محمد آورده و میافزاید: لغذه پانزده تالیف داشته که بزرگترین آنها النوادر بوده و بلادالعرب که چاپ شده، بخشی از آن است.
منابع دست اول، سال درگذشت لغذه را گزارش نکردهاند؛ ولی برخی پژوهشگران معاصر، درگذشت او را در سال ۳۱۱ هجری آوردهاند.
هرچند
فؤاد سزگین به خاطر هم دوره بودن با دینوری، درگذشت او را در نیمه دوم سده سوم
و
کحاله به اشتباه در سال ۲۱۰ هجری ثبت کرده که گویا ناشی از تاریخ حدود ۳۱۰ هجری است که برخی منابع گفتهاند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن بن عبداللّه اصفهانی لغذه»، ج۲، ص۱۷۶.
