دیپلماسی در رفتار پیامبر (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دیپلماسی در رفتار پیامبر روشی برای پیشگیری از
جنگ و حل اختلافات از طریق مذاکره و تعامل سیاسی بود.
این
دیپلماسی بهعنوان ابزاری جایگزین جنگ و در خدمت منافع و اهداف حکومت اسلامی بهکار گرفته میشد.
رفتار سیاسی پیامبر بر اصول وحیانی، عقلانی و ارزشهای انسانی استوار بود و دیپلماسی را وسیلهای مشروع و کارآمد برای سیاست خارجی میدانست.
مذاکره حتی در شرایط
مخاصمه نظامی انجام میگرفت و نمونههایی مانند
صلح حدیبیه با
قریش، گفتوگو با
ثقیف و تعامل با
یهود بنینضیر نشاندهنده کاربست عملی آن است.
از بررسى مجموع برخوردها و رفتار سياسى
پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآله) چنين استفاده مىشود كه توسل به مذاكره و ساير شيوههاى ديپلماتيک در عين اينكه مىتواند بسيارى از مشكلات و اختلافها را در روابط خارجى ملتها حل و به روابط حسنه و همكارىهاى دوجانبه و تبادل نظر تبديل كند، اصولاً خود راهى در جهت اجتناب از جنگ ويرانگر و شيوههاى ديگر مخاصمات است.
در رفتار سياسى پيامبر (صلیاللهعلیهوآله) ديپلماسى را بايد روشى براى جايگزين جنگ دانست.
منظور از ديپلماسى پيامبر (صلیاللهعلیهوآله)، عبارت از فعاليتهايى است كه آن حضرت به عنوان رييس حكومت و نمايندگان و سفراء منتخب او در راه انجام مقاصد و وظايف سياسى دولت اسلامى و تحقق بخشيدن به خط مشىهاى كلى اسلام در زمينه سياست خارجى و همچنين پاسدارى از حقوق و منافع دولت اسلامى در ميان قبايل و گروههاى دينى و دولتهاى غير مسلمان در خارج از قلمروى حكومت اسلامى، انجام مىدادهاند.
اگر ديپلماسى را هنر مذاكره بدانيم و يا يک وسيله كاربردى براى رسيدن به هدفها توصيف كنيم، اين تعريف در مورد ديپلماسى به مفهوم اسلامى به صورت بارزى صادق است.
ولى امتياز ديپلماسى پيامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآله) در اين است كه شيوههايى كه پيامبر اكرم (صلیاللهعلیهوآله) به كار مىبست، بر
قوانین اجتماعی، جهانبينى واقعبينانه، اصول و ارزشهاى انسانى متكى بود و اساس آن را اصول و ضوابطى تشكيل مىداد كه بر وحى مبين و واقعيت صددرصد و موازين شناختهشده عقلى متكى بود.
مذاكرات و استفاده از راهحلهاى سياسى و ديپلماتيک، مىتواند در اثناى جنگ و با دشمن در حال مخاصمه باشد. در اينجا به مواردى از اين نوع مذاكرات پيامبر گرامى اسلام (صلیاللهعلیهوآله) با دشمنان در حال مخاصمه اشاره مىكنيم:
۱. مذاكره با نمايندگان
قریش كه در اين مورد، پيامبر (صلیاللهعلیهوآله) براى اينكه مذاكرات به شكست نينجامد، كلمه رسولاللّه را از متن قرارداد پاک كرد
و در سايه اين اقدام انساندوستانه، راه پيشرفت اسلام هموار و ساير اهداف اسلام نيز تحقق پذيرفت
و ديپلماسى جايگزين عمليات نظامى شد و
مکه بدون خونريزى فتح شد؛
۲. مذاكره با نمايندگان
ثقیف؛
۳.مذاكره پيامبر (صلیاللهعلیهوآله) به منظور حل اختلاف با يهوديان بنى النضير
و اعزام
محمد بن مسلمه انصاری از قبيله
اوس از طرف پيامبر (صلیاللهعلیهوآله) براى انجام مأموريت مذاكره با سران بنى نضير
و موفقيت وى در اين مأموريت؛
۴.مذاكره پيامبر (ص) در عكسالعمل به خيانت يهوديان بنى النضير.
• عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج۲، ص۸۸-۸۹.
