شورشیان سازمان یافته (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شورشیان سازمان یافته در
فقه اسلامی، شورش فرد یا گروهی بدون سازمان و مرکزیت علیه
امام، مشمول حکم بغی نیست.
چنین افراد یا گروههایی، در صورت ناتوانی و فقدان خطر واقعی، مورد تعرض نظامی
دولت اسلامی قرار نمیگیرند.
فقها، از جمله صاحب جواهر و شافعی، بر این باورند که برخورد نظامی تنها در صورت وجود تشکیلات و تهدید مؤثر جایز است.
روایات منقول از
امام علی (علیهالسلام) نیز بر عفو و مدارا با شورشیان فاقد سازمان و بازگشتکنندگان به خانههای خود تأکید دارد.
فرد يا گروهى كه بدون داشتن تشكيلات و مركزيت به هر دليل دست به شورش مىزنند و عليه امام قيام مىكنند و يا پس از يک سلسله عمليات سازمانيافته، در برابر عكس العمل دولت اسلامى متلاشى مىشوند و از فعاليت به شكل سازمانيافته اجتناب مىكنند، حتى اگر سر ناسازگارى با امام و مخالفت با دولت اسلامى هم داشته باشند محكوم به بغى و حكم آن نيستند.
چنين افراد و گروههايى، حتى اگر قصد مخالفت با دولت اسلامى و شورش عليه امام را در سر بپرورانند، ولى فاقد تشكيلات و مركزيت باشند، مورد تعرض نظامى
حکومت اسلامی قرار نمىگيرند.
صاحب
جواهر در اين زمينه مىنويسد:
«هرگاه اينان تعدادى اندک باشند و خطر توطئههايشان ضعيف و خود ناتوان باشند، حكم اهل بغى بر آنها جريان نمیيابد و اين نظريه از
شافعی نيز نقلشده و بر آن چنين استدلال كردهاند كه وقتى على (علیهالسلام) توسط
ابن ملجم مورد حمله مسلحانه قرار گرفت، درباره وى به
احسان توصيه نمود.»
در حديثى آمده است كه على (علیهالسلام) پس از آنكه پيشواى ناكثين به قتل رسيد، هركدام از آنان كه اسلحه را برزمين نهاد و به خانههاى خود بازگشت، چون مركزيتى نداشتند كه به آنجا بازگردند، اسلحه و آزار از روى آنان برداشته شد، مادام كه در صدد جمعآورى نيرو برنيامدند. (۲)
در حديثى ديگر از على (عليه السلام) نقلشده كه درباره مردم بصره فرمود:
«هركس كه در خانه را به رويش ببندد، او در امان است.» (۳)
«من با مردم بصره به سيره
رسول خدا درباره مردم
مکه رفتار خواهم كرد.» (۴)
۲ و ۳ - وسائلالشيعه، كتاب جهاد، ج ۶، باب ۵۴/۲۴؛
۴ - مستدرك الوسائل، كتاب جهاد، باب ۲۵۱/۲۲؛
•
زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج۲، ص۱۷۴-۱۷۵.
