فَشُدُّوا اَلْوَثٰاقَ (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَشُدُّوا اَلْوَثٰاقَ در
قرآن به معنای در اختیار گرفتن و تسلط کامل بر اسیر است.
اصطلاح «شد و وثاق» به حفاظت و مراقبت کامل از اسیر و جلوگیری از فرار او اشاره دارد، نه صرفاً بستن دست و پا.
نگهداری اسیر میتواند شامل مکانهای امن مانند مساجد یا منازل و تدابیر حفاظتی متناسب با شرایط زمان باشد.
هدف اجرای این دستور، حفاظت از جان و شأن اسیر و پیشگیری از حوادث ناشی از فرار است.
در تفسیر معاصر، این فرمان به معنای نگهداری اسیر در اردوگاهها و مکانهای مجهز با امنیت و امکانات رفاهی و بهداشتی مناسب است.
فَشُدُّوا اَلْوَثٰاقَ به معنای در اختيار گرفتن اسرا و تسلط بر آنها است.
نخستين دستورى كه در قرآن به هنگام گرفتن اسير آمده است، فرمان
(فَشُدُّوا اَلْوَثٰاقَ) است كه به معناى در اختيار كامل داشتن اسير است.
گرچه معناى ظاهرى و لغوى اين كلام، بستن اسير با ريسمان محكم است، ولى اين جمله در واقع اصطلاحى است كه در بيان معناى محافظت و مراقبت كامل به كار برده مىشود
و استفاده از دو واژه «شد و وثاق» به دليل آن است كه به طور معمول هر اسيرى در درجه اول سعى بر آن دارد كه خود را از دست دشمن رها كند و با استفاده از فرصتهاى پيش امده فرار كرده و به جبهه خودى به پيوندد و از اين رو اولين وظيفه دستگير كننده اسير أن است كه با استفاده از امكانات موجود، ترتيبى اتخاذ كند كه اسير قادر به فرار نباشد.
اما در كنار انجام اين وظيفه بايد حفاظت و مراقبت كامل از جان و شؤونات اسير انجام شود تا حوادثى كه نتيجه آن با فرار يكسان است پيش نيايد.
برخى از مفسران «
وثاق» را به معناى خوددارى از قتل اسير تفسير كردهاند كه به نظر بعيد مىرسد.
نگهدارى در مسجد كه از نقطهنظر قداست، نظافت و احترام، شايستهترين محل محسوب مىشده است.
اما نگهدارى اسيران جنگى در شرايط آن روز در محل آزادى چون مسجد كه حتى فاقد سقف كامل بود، ناگزير همراه با نوعى تدابير احتياطى لازم بود كه معمولا آنها را با وسيلهاى مىبستند تا شبانگاه فرار نكنند و همين عمل كه به ناچار براى رعايت احتياط و محافظت انجام مىشد، گاه
پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) را مىآزرد، چنانكه در جريان اسكان اسراى
بدر در مسجد، مشاهده شده كه پيامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) بىتابى مىكند و خواب به چشمش راه نمیيابد.
هنگامى كه از علت آن سئوال كردند، پاسخ فرمود:
«ناله برخى از اسرا كه از بسته شدن ناراحت هستند، مرا از استراحت و خواب باز مىدارد، سپس دستور دادند كه بست از دست و پاى آنان باز كنند.» (۴)
«شد الوثاق» الزاما به معناى بستن دست يا ياى اسير نيست و آنچه كه در اجراى اين فرمان لازم است حفاظت و مراقبت به تناسب شرايط زمان است، چنانكه نگهدارى در مسجد يا منازل شخصى نيز خصوصيتى نداشته و از مصاديق نگهدارى اطمينانبخش در آن زمان بوده است.
اگر «شد الوثاق» را در شرايط امروز تفسير كنيم معناى آن نگهدارى اسيران در كمپها و اردوگاههايى است كه از نظر حفاظت، امنيت و برخوردارى از امكانات بهداشتى و رفاهى متناسب با وضع اسرا باشد.
زيرا حفاظ هاى امنيتى، نگهبانى و ديدبانى، بسى مطمئنتر از بستن دست و پاى اسير است.
۴ - سنن بيهقى ۸۱/۹. بیهقی، احمد بن حسین،
۴- و البداية و النهاية ۳۰۷/۳؛ ابنکثیر، اسماعیل بن عمر،
•
عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج۲، ص۲۹۰-۲۹۱.
