|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رستمباغ \ rostam-bāq\، مجتمعی مسکونی در تهرانپارس، منطقه ۴ تهران است که در سال (۱۳۳۶ هـ.ش) توسط ارباب رستم گیو برای اسکان خانوادههای مستمند زردشتی ساخته شد. این مجموعه دارای ۹۵ واحد مسکونی در ۱۰ بلوک، یک آتشکده، سالن اجتماعات «مروارید»، دو مغازه و دفتر مدیریت است. آتشکده رستمباغ با الهام از معماری تخت جمشید و با سنگ سفید ساخته شده و ۲۰۰ نفر گنجایش دارد. مجتمع حدود ۲۶٬۶۰۰ مترمربع وسعت دارد و بیش از ۳۰۰ نفر زردشتی در آن ساکناند. اداره آن بر عهده هیئت امنای پنجنفره زیر نظر انجمن زردشتیان تهران است. در گذشته آب مجتمع از قنات مهدیآباد تأمین میشد که بعدها با حفر چاه جایگزین شد. این موقوفه با هدفی خاص برای کمک به زردشتیان نیازمند تهران بنیانگذاری شده است. مجتمع مسکونی رستم باغ مجتمعی مسکونی، مشتمل بر ۹۵ واحد مسکونی، یک آتشکده، یک جشنگاه و ۲ باب مغازه و دفتر مدیریت، وقف اسکان خانوادههای مستمند زردشتی، متعلق به انجمن زردشتیان تهران، واقع در محله تهرانپارس، چهارراه اشراق (فلکه دوم تهرانپارس)، ابتدای خیابان جشنواره، منطقه ۴ شهرداری تهران. مجتمع مسکونی رستمباغ در (۱۳۳۶ هـ.ش) توسط رستم گیو احداث شد و در زمره مرقوفات وی قرار گرفت. رستم گیو از زردشتیان متمول عصر پهلوی و اصالتاً یزدی بود. او و همسرش مروارید، فرزندی نداشتند؛ از اینرو، همه داراییهای خود را در زمان حیاتشان وقف امور عامالمنفعه به ویژه برای زردشتیان کردند. مجتمع مسکونی رستمباغ که نام آن برگرفته از نام ارباب رستمگیو، واقف مجتمع است، با هدف اسکان خانوادههای زردشتی کم بضاعت احداث شد. این موقوفه از آن جهت که با هدفی دقیق و مشخص وقف شده است، وقف خاص به شمار میآید و هر گونه استفاده غیر از هدف واقف، در آن مجاز نیست. رستمباغ ۶۰۰‘۲۶ مـ۲ وسعت دارد و با دیواری آجری محصور است. در گذشته، درهایی متعدد در اضلاع مختلف این مجتمع وجود داشته است، اما امروزه (۱۳۹۰ هـ.ش)، تنها از درِ ضلع شمال غربی که به نظر میرسد درِ اصلی مجتمع بوده است، استفاده میشود. در رستمباغ ۹۵ واحد مسکونی در قالب ۱۰ بلوک احداث شده است. این واحدهای مسکونی حداقل ۳۴ مـ۲ و حداکثر ۹۰ مـ۲ مساحت دارند و در حال حاضر بالغ بر ۳۰۰ نفر زردشتی در این واحدها زندگی میکنند. مطابق آنچه در وقفنامه تصریح شده است، خانوادههای زردشتی مستمندی که حداقل ۵ سال از سکونت آنها در تهران میگذرد، میتوانند برای مدت ۵ سال از این واحدهای مسکونی استفاده کنند؛ هرچند این مدت در مواردی که به تأیید هیئت مدیره مجتمع برسد، قابل تمدید است. همچنین واقف با هدف جلوگیری از مهاجرتهای غیر ضروری به تهران، استفاده از آن را منحصر به زردشتیان مستمند ساکن تهران دانسته و از دیگر سو، مدت اسکان هر خانوار را نیز به دورههای ۵ ساله محدود کرده است؛ با این امید که خانوادههای مستقر در رستمباغ درصدد اندوختن پسانداز و تهیه سرپناهی دائمی برای خود باشند. آتشکده رستمباغ که توسط رستم گیو ــ بانی مجتمع رستمباغ ــ احداث شده است، در ضلع شمالی این مجتمع مسکونی قرار دارد. کار ساخت بنای این آتشکده در (۱۳۳۷ هـ.ش) آغاز شد و در (۱۳۳۹ هـ.ش) به پایان رسید. در ساخت این آتشکده سعی شده است تا بنا شبیه به آتشکده زردشتیان واقع در خیابان میرزا کوچکخان باشد. این آتشکده ۲۰۰ نفر گنجایش دارد و موبدی برای نگهداری از آتش آن در رستمباغ ساکن است. رستمباغ نهتنها مورد استفاده ساکنان مجتمع قرار میگیرد، بلکه در مناسبتها و مراسم مختلف، زردشتیان از نواحی دیگر تهران نیز در آن حضور مییابند. نمای ساختمانهای مجتمع به شیوه متداول (دهه ۱۳۳۰ هـ.ش) از آجر بهمنی قرمز است. از این میان بنای آتشکده با سنگ سفید تزیین شده و همین امر جلوهای ویژه به آن بخشیده است. معماری آتشکده رستمباغ ملهم از شیوه معماری تخت جمشید است. ضلع شمالی، سردری بلند دارد و در دو سوی آن دو ستون با سرستونهایی به شکل گاو نشسته به شیوه سرستونهای تخت جمشید کار شده است. یک لوحه کاشیکاری با نشان فروهر بر فراز ساختمان و ۳ لوحه کاشیکاری دیگر در این ضلع با نمادهای دینی زردشتی، تزیینات ضلع شمالی را تشکیل میدهد. در ضلع جنوبی آتشکده نیز بر فراز پلهها ۶ ستون تخت جمشیدی و یک نشان فروهر ساخته شده است. دور تا دور بام آتشکده با کنگرههای تخت جمشیدی و بنای آن با سنگ سفید تزیین شده و در مجموع نمایانگر بنایی باشکوه است. با فاصلهای اندک در مجاورت آتشکده، ساختمان سالن اجتماعات مروارید قرار دارد. این ساختمان که بنایی آجری و ساده، اما قرینه آتشکده است، در (۱۳۴۲ هـ.ش) توسط ارباب رستمگیو احداث و به افتخار همسر او نام مروارید بر آن نهاده شد. سالن اجتماعات مروارید ۲۰۰ نفر گنجایش دارد. آشپزخانهای با تجهیزات لازم در نیمطبقه فوقانی و سالن غذاخوری در نیمطبقه پایین قرار دارند. ۶ عکس قاب شده قدیمی و ۹ تابلوی نقاشی از تزیینات دیواری سالن به شمار میرود. عکسها چهره کسانی است که امروزه برای اهالی و مسئولان مجتمع ناآشنا است. تابلوهای نقاشی که اثر نقاشان ایرانی و هندیاند، عمدتاً درونمایههایی دینی دارند. این نقاشیها از لحاظ شیوه هنری و تبحر پدیدآوردندگان آنها، فاقد ارزش به نظر میرسد. از دیگر بخشهای محوطه مجتمع رستمباغ، زمین بازیای است که وسایل بازی کودکان و همچنین وسایل بدنسازی در آن نصب شده است. در محوطه مجتمع رستمباغ همچنین درختان زیادی وجود دارد که بیشتر آنها را درختان کاج تشکیل میدهند؛ این درختان مورد توجه و علاقه ارباب رستم گیو بوده و او همواره ساکنان مجتمع را به مراقبت از آنها سفارش میکرده است. آب مورد نیاز محوطه در گذشته از قناتی موسوم به قنات مهدیآباد که آب انبار آن در خیابان میرزازاده توسط اربابگیو وقف شده بود، تأمین میشد. در دهههای اخیر و با گسترش ساختوسازهای غیر اصولی آب این قنات خشک شده، از اینرو، با کسب مجوز از سازمان آب منطقه، حلقه چاه عمیقی به ژرفای ۱۸۰ متر در مجتمع احداث گردیده است. دو باب مغازه نیز در مجتمع وجود دارد که هیچگونه استفادهای از آنها نمیشود. اعضای هیئت امنا قصد دارند یکی از آن دو را به کتابخانه مجتمع مسکونی رستمباغ تبدیل کنند. مجتمع مسکونی رستم باغ توسط هیئت امنایی متشکل از ۵ تن اداره میشود که زیر نظر انجمن زردشتیان تهران به فعالیت میپردازند. این هیئت متشکل از دو تن از خانواده گیو، رئیس وقت انجمن زردشتیان و دو تن از معتمدان زردشتی است. هیئت امنا بنا بر وقفنامه، اختیار کامل موقوفات را در دست دارد. این هیئت یک نفر را به عنوان مدیر اجرایی انتخاب میکند. دفتر مدیریت در ساختمان دو طبقهای در مجاورت ورودی اصلی مجتمع واقع شده است. پیش از این، رستمگیو و همسرش در طبقه اول همین ساختمان سکونت داشتند و در طبقه دوم نیز از میهمانان خود پذیرایی میکردند؛ اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یک خانواده مسلمان در طبقه اول اسکان یافتند و طبقه فوقانی نیز به دفتر مدیریت اختصاص یافت. ساختمانهای مسکونی رستمباغ در حال حاضر (۱۳۹۱ هـ.ش) فرسوده شده است و بودجه کافی برای بازسازی آن وجود ندارد. از آنجا که این مجتمع، مجموعهای غیرانتفاعی است و از خانوادههای ساکن در آن کرایه بسیار ناچیزی دریافت میشود، براساس دوراندیشی واقف مجتمع، از ابتدا نهادهای معینی برای تأمین مخارج آن در نظر گرفته شده بودند که از آن جمله میتوان به مدارس موجود در ضلع شرقی مجتمع اشاره کرد. این مدارس به صورت اجاره در اختیار اداره آموزش و پرورش منطقه قرار گرفته، اما چون مبلغ پرداختی توسط این اداره کمتر از مبلغ متعارف است، درآمد حاصل از آن پاسخگوی هزینههای مجتمع نیست.
[۱]
پشوتنیزاده، همایون (عضو هیئت امنای مجتمع مسکونی رستمباغ)، غیبی، جهانگیر (مدیر مجتمع مسکونی رستمباغ)، فیروزمند، هرمز (کارمند بازنشسته ارباب رستمگیو)، معاونت، خدایار (رئیس اسبق انجمن زردشتیان تهران)، مصاحبه با مؤلف.
• مرادیان منفرد، علیمحمد، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «مجتمع مسکونی رستم باغ»، ص۹۱۷. ردههای این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | مجتمع های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
