محمد بن احمد ابیوردی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن احمد ابیوردی (م
۵۰۷ هـ.ق) ادیب، شاعر، قاری، لغوی، مورخ، نسبشناس و فقیه
شافعی مذهب اهل
خراسان بود.
وی در کوفن، نزدیک ابیورد زاده شد.
بیست سال در بغداد از استادانی چون عبدالقاهر جرجانی و
امامالحرمین جوینی بهره برد.
پس از قاضی اسفراینی، متولی کتابخانه نظامیه بغداد شد اما به سبب بدگویی دشمنان از
بغداد گریخت.
آثار متنوعی در تاریخ، انساب، لغت و ادب تألیف کرد، از جمله:
تاریخ ابیورد و نسا،
طبقات العلوم،
نُهْزة الحافظ،
صهلَة القارح و
دیوان اشعار او که چاپ شده است.
وی سرانجام در سال ۵۰۷ (هجری قمری) در
اصفهان درگذشت.
ابوالمظفر محمد بن احمد بن محمد صدرالدین کوفنی ابیوردی قاری،
نسّابه،
ادیب،
شاعر،
لغوی،
مورخ و شافعی مذهب بود.
در کوفن، شش فرسخی ابیورد، از شهرهای خراسان متولد شد.
او در نوجوانی به بغداد رفته و مدت بیست سال از مشایخ بزرگ و ادبا بهره برد.
کوفنی بعد از قاضی ابویوسف یعقوب بن سلیمان اسفراینی (م
۴۹۸ هـ.ق) متولی کتابخانه نظامیه بغداد شد.
تا اینکه برخی از دشمنان نزد خلیفه
المستظهر باللّه عباسی (م
۵۱۲ هـ.ق) درباره اینکه او خلیفه را هجو و خلفای فاطمی
مصر را مدح کرده است، بدگویی کردند؛.
از این رو بر جان خود ترسید و از بغداد به سوی
همدان فرار کرد.
گفته شده است او برای رفع اتهام، لقب اموی و معاوی را برای خود برگزید.
ابوالمظفر استادانی داشته که از جمله؛ اسماعیل بن مَسْعده جرجانی،
عبدالوهاب بن محمد بن شهید،
ابوبکر بن خَلَف شیرازی،
ابومحمد حسن بن احمد سمرقندی (م
۴۹۱ هـ.ق)،
عبدالقاهر بن عبدالرحمان جرجانی نحوی (م
۴۷۱ هـ.ق)، مالک بن احمد بانیاسی
و امام الحرمین عبدالملک جوینی (م
۴۷۸ هـ.ق) است که
علم فقه را از او آموخت.
او همچنین از ابوسعد اسماعیل بن عبدالقاهر بن عبدالرحمان جرجانی روایت کرده است.
محمد بن احمد شاگردانی داشته که از جمله آنها؛ ابوطاهر سلفی،
ابوبکر بن حاضنه،
محمد بن سعدون بن مُرَجَّی عَبْدری،
احمد بن سعید بدیع عِجلی
و محمد بن طاهر مَقْدسی (م
۵۰۷ هـ.ق) نیز از وی روایت کردهاند.
ابوالمظفر کتابهایی تالیف کرده که آثار او عبارتاند از:
• تاریخ ابیورد و نَسا؛
• تَعِلَّة المشتاق الی ساکنی العراق؛
• تَعِلَّة المقرور فی وصف البرد و النیران و همدان؛
• الدّرة الثمینه؛
• طبقات العلوم (العلم) فی کل فن؛
• قَبْسة العَجْلانْ فی نسب آل ابی سفیان؛
• صَهْلَةُ القارح رد بر کتاب سَقط الزند مَعرّی؛
• کوکب المتأمّل
[در مورد اقسام و اصناف اسب ها]؛
• کتاب بزرگی در انساب؛
• ما اختلف و أسْلَف فی انساب العرب؛
• المختلفْ و المؤتِلف فی مشتبه اسماء الرجال؛
• نُهْزَة الحافظ (نزهة الحفاظ)؛
• المجتبی من المجتنی فی رجالِ کتاب ابی عبدالرحمان النسائی فی السنن المأثوره و شرح غریبه.
به گفته
یاقوت وی همچنین در لغت صاحب تصنیفاتی است که مثل آن نوشته نشده است،
• ترجمة السِلَفی فی اخبار جاحظ؛
• زاد الرفاق فی المحاضرات؛
• دیوان شعر؛
از دیگر آثار وی است.
این دیوان چاپ شده است و چند قسم دارد از جمله:
• النجدیات (شامل هزار بیت)؛
• العراقیات؛
• الوجدیات و ....
ایشان همچنین قصیدهای در رثای
امام حسین (علیهالسلام) سروده است.
ابیوردی درنهایت در
اصفهان در سال ۵۰۷ (هجری قمری) به مرگ ناگهانی از دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن احمد ابیوردی»، ج۴، ص۲۷۸.