• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عبیدالله مسبحی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن عبیدالله مسبحی


محمد بن عبیدالله مسبحی (۳۶۶ ـ ۴۲۰ هـ.ق) ادیب، شاعر، مورخ و منجم شیعه‌ مذهب قرن چهارم و پنجم (هجری قمری) بود.
او در دربار خلفای فاطمی به مقاماتی همچون حاکم برخی شهرهای مصر و متولی دیوان ترتیب رسید.
وی در ادبیات، تاریخ و نجوم تبحر داشت و بالغ بر سی اثر از خود به جای گذاشت.
مهم‌ترین اثرش تاریخ مصر است که گفته شده شامل ۱۳هزار ورقه بوده است.
از دیگر آثار او می‌توان به الراح و الارتیاح، قضایا الصائبه، قصص الانبیاء، المفاتحة و المناکحة، درک البغیه فی وصف الادیان و دیوان اشعار اشاره کرد.
ایشان در سال ۴۲۰ (هجری قمری) درگذشت.


محمد بن عبیداللّه بن احمد عزالملک مسبحی حرانی جندی
[۱] ابابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۱.    
[۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۴] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
[۵] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
[۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۷] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۱.    
[۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
[۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
[۱۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
[۱۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
در ماه رجب
[۱۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
سال ۳۶۶ (هجری قمری)
[۱۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
[۱۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۱۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۱۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
در مصر متولد شد
[۱۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۲۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۲۱] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
[۲۲] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
[۲۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
و در همان‌جا رشد و نمو کرد.
نیاکان و اجداد وی اهل حرّان سرزمین واقع در بین راه موصل و شام بودند.
[۲۴] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
[۲۵] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
[۲۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۲۷] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۲۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
[۲۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
[۳۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
[۳۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    

آثار متعدد برجای مانده از او حکایت از آن دارد که ایشان اطلاعات بسیاری داشته و از طریق تصنیفات خود کسب درآمد می‌کرده است.
درباره ذوق شعری وی آورده‌اند هنگامی که مسبحی با شاعر و کاتب مشهور ابن ابی‌الجوع دیدار داشته، اشعار بسیار جالبی را فی البداهه در محضر او سروده است.
[۳۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان ج۴، ص۳۷۸.    

ایشان در شعر، ادبیات عرب و تاریخ دارای مهارت خاص و ید طولایی بوده است.
[۳۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
[۳۴] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
[۳۵] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۳۶] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۳۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
[۳۸] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۴.    
[۳۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    

ذهبی و برخی دیگر، وی را عالم به علم نجوم و شیعه مذهب دانسته‌اند.
[۴۰] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
[۴۱] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۴۲] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۴۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
[۴۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
[۴۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    



حرانی همانند پدرش که از اعیان و اشراف بود از مقامات سیاسی و اجتماعی به دور نبوده است.
وی در دستگاه خلافت امرای فاطمی در مصر به مقام و مرتبتی رسید و از امیران و کاتبان دربار گردید.
[۴۶] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    

او همیشه در لباس سربازی و لشکری بود.
[۴۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    

در سال ۳۹۸ (هجری قمری) به خدمت الحاکم فاطمی درآمد.
[۴۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۴۹] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۴.    
[۵۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    

ایشان به حکومت بعضی از شهرهای مصر از جمله قیس و بهنسا منصوب و مدتی نیز متولی دیوان ترتیب گردید.
[۵۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۵۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۵۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    



محمد بن عبیداللّه دارای سی اثر بوده که مشهورترین آن تاریخ مصر
[۵۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۵۵] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
[۵۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۵۷] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
[۵۸] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
[۵۹] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۶۰] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۶۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۶۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
[۶۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
است که شامل اخبار مصر در زمینه‌های گوناگون بوده و گفته شده دارای سیزده هزار ورقه بوده است.
[۶۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    

وی کتاب‌های دیگری تألیف کرده که عبارت‌اند از:
• التلویح و التصریح فی معانی الشعر و غیره؛
[۶۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۶۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۶۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۶۸] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۶۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
[۷۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۷۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    

• الراح و الارتیاح؛
[۷۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۷۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۷۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۷۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۷۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    

• الغرق و الشرق فی ذکر من مات غرقاً و شرقاً؛
[۷۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۷۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۷۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۸۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۶۰.    

• الطعام و الادام؛
[۸۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۸۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۸۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۸۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۸۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۶۰.    

• درک البغیة فی وصف الادیان و العبادات؛
[۸۶] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۸۷] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
[۸۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۸۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۹۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۹۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
[۹۲] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    

• قصص الانبیاء علیهم السلام و احوالهم؛
[۹۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۹۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۹۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۹۶] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۹۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۶۰.    

• المفاتحة و المناکحة فی أصناف الجماع؛
[۹۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۹۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۰۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    

• الامثلة للدول المقبله؛
[۱۰۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۱۰۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۰۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۱۰۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    

• القضایا الصائبه فی معانی احکام النجوم؛
[۱۰۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۱۰۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۱۰۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۱۰۸] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۱۰۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
[۱۱۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    

• جونة الماشطة؛
[۱۱۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۱۱۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۱۱۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۱۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    

• الشجن و السکن فی أخبار اهل الهوی و مایلقاه أربابه؛
[۱۱۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۱۱۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۱۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۱۱۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    

• السئوال و الجواب؛
[۱۱۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۱۲۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    

• مختار الاغانی و معانیها؛
[۱۲۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۱۲۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۱۲۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۱۲۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
[۱۲۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    

• التنجیح و الاصابات؛
[۱۲۶] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
[۱۲۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    

• دیوان شعر در سه مجلد.
[۱۲۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۱۲۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
[۱۳۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    


مسبحی در سال ۴۲۰ (هجری قمری) وفات نمود.
[۱۳۱] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
[۱۳۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
[۱۳۳] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۴.    
[۱۳۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
[۱۳۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۳۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
[۱۳۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    

(دیگر منابع:
[۱۳۸] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
[۱۳۹] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
[۱۴۰] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۲۳۷.    
[۱۴۱] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۳، ص۲۰۷.    
[۱۴۲] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.
[۱۴۳] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۱۴۴] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۱.    
[۱۴۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
[۱۴۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
[۱۴۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
[۱۴۸] تفضلی، آذر و فضائلی، میهن، فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۵۳۷.
[۱۴۹] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
[۱۵۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
)


۱. ↑ ابابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۱.    
۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۴. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
۵. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۷. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۱.    
۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
۱۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۱۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
۱۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
۱۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۱۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۲۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۲۱. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
۲۲. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
۲۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
۲۴. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
۲۵. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
۲۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۲۷. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۲۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۲۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
۳۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۳۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۳۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان ج۴، ص۳۷۸.    
۳۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
۳۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
۳۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۳۶. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۳۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۳۸. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۴.    
۳۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۴۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
۴۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۴۲. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۴۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۴۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
۴۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۴۶. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۴۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۴۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۴۹. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۴.    
۵۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۵۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۵۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۵۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۵۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۵۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
۵۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۵۷. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
۵۸. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
۵۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۶۰. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۶۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۶۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۶۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۶۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۶۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۶۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۶۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۶۸. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۶۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۷۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۷۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۷۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۷۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۷۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۷۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۷۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۷۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۷۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۷۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۸۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۶۰.    
۸۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۸۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۸۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۸۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۸۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۶۰.    
۸۶. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۸۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
۸۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۸۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۹۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۹۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۹۲. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۹۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۹۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۹۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۹۶. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۹۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۶۰.    
۹۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۹۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۰۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۰۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۱۰۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۰۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۰۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۰۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۱۰۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۱۰۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۱۰۸. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۱۰۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۱۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۱۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۱۱۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۱۱۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۱۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۱۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۱۱۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۱۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۱۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۱۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۱۲۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۲۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۱۲۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۱۲۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۲۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۲۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۲۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
۱۲۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۱۲۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۱۲۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
۱۳۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۱۳۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۶۲.    
۱۳۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
۱۳۳. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۴.    
۱۳۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۱۳۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۳۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۱۳۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۳۸. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۲۷۱.    
۱۳۹. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۳، ص۱۸۳.    
۱۴۰. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۲۳۷.    
۱۴۱. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۳، ص۲۰۷.    
۱۴۲. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.
۱۴۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۱۴۴. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۰۱.    
۱۴۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۵۴.    
۱۴۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۳.    
۱۴۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۱۴۸. ↑ تفضلی، آذر و فضائلی، میهن، فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۵۳۷.
۱۴۹. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج۵، ص۳۰۰.    
۱۵۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۵۹.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عبیدالله مسبحی»، ج۳، ص۳۶۹.


رده‌های این صفحه : ادیبان شیعه قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 420 (قمری) | زادگان سال 366 (قمری) | شاعران شیعه قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های شیعه قرن 5 (قمری) | علمای شیعه قرن 5 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 5 (قمری) | منجمان شیعه قرن 5 (قمری) | مورخان شیعه قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار