• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن فضل‌الله شفروه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن فضل‌الله شفروه


محمد بن فضل‌الله شفروه (م ۵۹۸ ه ) شاعر، فقیه و واعظ ایرانی سده ششم (هجری قمری) بود.
از ادبای نامدار زمان خود بود و به فارسی و عربی شعر می‌سرود.
به دلیل حاضرجوابی و بدیهه‌گویی، در عهد اتابک شیرگیر لقب ملک‌الشعرا یافت.
مدایحی از ایشان برای سلاطین سلجوقی و اتابکان آذربایجان، همچون ارسلان بن طغرل، طغرل بن ارسلان، جهان‌پهلوان و قزل‌ارسلان برجای مانده است.
وی همچنین با نورالدین زنگی دیدار داشته است.
از آثار اوست: دیوان اشعار و اطباق الذهب به عربی، با موضوع اخلاق و حکمت، به سیاق اطواق الذهب زمخشری است.
ایشان در سال ۵۹۸ (هجری قمری) درگذشت.


محمد بن فضل‌اللّه بن هبه‌اللّه بن محمد شرف‌الدین شفروه اصفهانی
[۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
[۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
نام وی را به اختلاف محمد و عبدالمؤمن آورده‌اند.
[۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
به نظر برخی، او از شفروده اصفهان که آن را پزده نیز می‌گویند، می‌باشد.
[۴] طبرستانى، رضاقلى‌خان، ریاض العارفین، ص۳۵۹.
نفیسی او را از خاندان بسیار معروفی از مردم اصفهان دانسته
[۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
که به مناسبت نام جدشان به شفروه معروف بوده‌اند و تا قرن هفتم زیسته‌اند.
[۶] نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، ص۱۰۲.
قزوینی نیز بر همین نظر است.
[۷] قزوینی، محمد، یادداشت‌های قزوینی، ج۵، ص۱۲۹۴.

اصفهانی از بزرگان شعرا و ادبای روزگار خویش بود.
[۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
وی به زبان فارسی و عربی شعر می‌سرود.
در روزگار دولت اتابک شیرگیر او را به علت حاضرجوابی و بدیهه‌گویی و تیزی زبان، ملک الشعرای عصر خود می‌نامیدند.
[۹] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
ایشان با شعرای زمان خویش، در شعر و شاعری به گفتگو می‌پرداخت و حتی گاه زبان هجو نیز می‌گشاد.
چنان که شاعر معروف مجیرالدین بیلقانی را هجوهای رکیک گفت.
[۱۰] سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعرا، ص۱۷۰.

محمد در غزل و مدح دارای طبعی لطیف و ظریف بود.
[۱۱] عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۲۲۱.
نخست مدح پادشاهان سلجوقی می‌گفت و پس از فروپاشی این خاندان، به مداحی اتابکیان آذربایجان پرداخت.
چنان که مدایحی به نام ارسلان پسر طغرل ( ۵۵۵ ـ ۵۷۱ هـ.ق)، طغرل پسر ارسلان (۵۷۳ ـ ۵۹۰ هـ.ق)، اتابک جهان پهلوان (۵۶۸ ـ ۵۸۱ هـ.ق) و پسرش قزل ارسلان (۵۸۱ ـ ۵۸۷ هـ.ق) دارد.
[۱۲] نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، ص۱۰۲.
برخی از تذکره‌نویسان گفته‌اند او قبل از هر چیز فردی فقیه و واعظ بود، شعر و شاعری از کمترین صفات او بوده است.
او سفری از اصفهان به شام داشت و در آن‌جا با نورالدین محمود زنگی که بین سال‌های ۵۴۱ (هجری قمری) تا ۵۶۹ (هجری قمری) حکومت می‌کرد، دیدار نمود.
[۱۳] قزوینی، محمد، یادداشت‌های قزوینی، ج۵، ص۱۲۹۴.

محمد بن فضل‌اللّه کتاب‌هایی تالیف کرده که آثار او عبارت‌اند از:
[۱۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
• دیوان اشعار که حاوی هشت هزار بیت می‌باشد؛
• کتابی ادبی و معروف به نام اطباق الذهب
[۱۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
که مشتمل است بر صد
[۱۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
عنوان در پند و اندرز و شرح حال اصناف خلایق که آن را به سیاق کتاب معروف اطواق الذهب جاراللّه زمخشری نوشته است.
[۱۹] نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، ص۱۰۲.
[۲۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
[۲۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
این کتاب عربی بوده و به همراه حواشی در ایران چاپ شده است.
[۲۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    


شفروه سرانجام در سال ۵۹۸ (هجری قمری) درگذشت.
[۲۳] تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۳۲۳.
برخی از نویسندگان به اشتباه او را از رجال قرن دهم (هجری قمری) به حساب آورده‌اند.
[۲۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۳.    
(دیگر منابع:
[۲۵] قیس رازی، شمس، المعجم فی معابیر اشعار العجم، ص۴۲۶.
[۲۶] خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۹۶.
[۲۷] مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۷۳۶.
[۲۸] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۷۴۰.
[۲۹] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۹، ص۱۲۶۳۳.
)


۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۴. ↑ طبرستانى، رضاقلى‌خان، ریاض العارفین، ص۳۵۹.
۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۶. ↑ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، ص۱۰۲.
۷. ↑ قزوینی، محمد، یادداشت‌های قزوینی، ج۵، ص۱۲۹۴.
۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۹. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۱۰. ↑ سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعرا، ص۱۷۰.
۱۱. ↑ عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۲۲۱.
۱۲. ↑ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، ص۱۰۲.
۱۳. ↑ قزوینی، محمد، یادداشت‌های قزوینی، ج۵، ص۱۲۹۴.
۱۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۱۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
۱۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
۱۹. ↑ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، ص۱۰۲.
۲۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۲.    
۲۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
۲۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۱۶.    
۲۳. ↑ تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۳۲۳.
۲۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۱۹۳.    
۲۵. ↑ قیس رازی، شمس، المعجم فی معابیر اشعار العجم، ص۴۲۶.
۲۶. ↑ خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۹۶.
۲۷. ↑ مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۷۳۶.
۲۸. ↑ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۷۴۰.
۲۹. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۹، ص۱۲۶۳۳.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن فضل‌الله شفروه»، ج۴، ص۳۳۹-۳۴۰.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 598 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | فقیهان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | واعظان اهل‌سنت قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار