ندا (فقه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ندا از اصطلاحات بهکار رفته در
فقه، به معنای خواندن کسی با صدای بلند است.
از آن در بابهای
صلات،
حج،
تجارت،
طلاق،
عتق و
حدود سخن گفتهاند.
احکام ندا در بابهایی از فقه بیان شده است.
خدای تعالی در
قرآن کریم خطاب به
مؤمنان میفرماید:
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ) «ای مؤمنان زمانی که برای
نماز در
روز جمعه ندا داده شد، پس به سوی ذکر خدا بشتابید و
خرید و فروش را رها کنید». بر همین اساس، فقها هنگام ندا برای نماز جمعه خرید و فروش را
حرام دانستهاند. البته حرمت در فرض وجوب نماز جمعه است.
در اینکه مقصود از ندا،
اذان است یا اینکه اذان کنایه از دخول وقت نماز میباشد، اختلاف وجود دارد. بنابر اینکه مراد اذان باشد،
داد و ستد قبل از اذان حرام نیست؛ هرچند وقت داخل شده باشد؛ لیکن بنابر کنایی بودن اذان، با دخول وقت، داد و ستد حرام است؛ هرچند اذان نگفته باشند. قول نخست به اکثر نسبت داده شده است.
جمعی نیز به آن تصریح کرده و داد و ستد پس از دخول وقت و قبل از اذان را
مکروه دانستهاند.
برخی دیگر قائل به قول دوم شدهاند.
آیا
معامله هنگام ندا علاوه بر حرمت، باطل است یا نه؟ مسئله محل اختلاف است. مشهور آن را باطل ندانستهاند.
در
نماز عید فطر و قربان، اذان نیست؛ بلکه در صورت اقامه آن دو به جماعت، سه بار ندا داده میشود «الصلاة».
آیا این ندا به منظور آگاهی یافتن
مسلمانان برای حضور در محل اقامه نماز (مصلی) است و یا بعد از برخاستن امام و مامومان برای نماز عید میباشد که پس از ندا، امام
تکبیرة الاحرام میگوید و با مؤمنان داخل نماز میشود؟ به گفته برخی ظاهر کلمات فقها قول نخست است.
برخی قدما قائل به قول دوم شدهاند.
برخی گفتهاند:
سنت با عمل به هر یک محقق میشود.
بر
مُحرم مکروه است در پاسخ به ندای کسی، «لَبَّیک گوید؛ بلکه به جای آن «یا سعد» بگوید.
مستحب است راه گم کرده، در
سفر ندا کند:
یا صالح ارشدنا الی الطریقِ، یَرْحَمُکُمُ الله و در
دریا به جای «یا صالح» «یا حمزة»
بگوید.
در مزایده، پیشنهاد مبلغ بیشتر هنگام ندا (ندای دلال و اعلام قیمت پایه یا پیشنهادی) بنابر
قول مشهور، مکروه است.
آیا
طلاق به صورت ندا (یا طالِق) تحقق مییابد یا نه؟ مسئله محل اختلاف است.
با ندا کردن
برده توسط
مولا با «یا حُرّ»، «یا عَتیق» و «یا مُعتَق»، هرچند به قصد آزادی، آزادی و عتق حاصل نمیشود.
چنانچه کسی به دیگری بگوید: «یا زانی؛ ای زناکار» یا «یا لائِط؛ ای لواط کار»،
قَذف محقق میشود و حد قذف (هشتاد
تازیانه) در صورت مطالبه طرف (مَقذوف) برگوینده جاری میگردد؛
لیکن ندا کردن با لفظی دیگر که در
عرف معنای قذف را نمیرساند؛ هرچند
توهین و
دشنام به شمار رود، موجب
تعزیر خواهد بود نه
حد.
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهمالسلام)، ج۸، ص۵۱۲.
