|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
وزارت امور خارجه، کتابخانهی تخصصی ketāb-xāne-ye taxassosī-ye vezārat-e omūr-e xāreje، کتابخانهای زیر نظر مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی این وزارتخانه در نیاوران، خیابان شهید آقایی، تهران واقع است. پیشینهی تأسیس کتابخانههای اختصاصی وزارت امور خارجه به سال (۱۳۱۰ هـ.ش) بازمیگردد و کتابخانهی فعلی در سال (۱۳۷۸ هـ.ش) توسط رئیس جمهور وقت، سید محمد خاتمی، گشایش یافت. این کتابخانه شامل بخشهای کتابخانه، دیداری ـ شنیداری، آرشیو و اطلاعرسانی رایانهای است. مجموعهای بالغ بر ۳۴ هزار عنوان کتاب فارسی، ۳۲ هزار عنوان کتاب به دیگر زبانها، بیش از یک هزار نسخه خطی و بیش از دو هزار جلد کتاب چاپ سنگی را دربردارد. کتابخانه برای پژوهشگران علوم سیاسی، روابط بینالملل، تاریخ، حقوق و رشتههای مرتبط خدمات ارائه میدهد و روزانه حدود ۲۰۰ پژوهشگر از آن استفاده میکنند. فعالیتهای کتابخانه شامل دیجیتالی کردن منابع، ایرانشناسی و انتشار فهرستهای نسخ خطی و سنگی است. شعبهی دوم آن با نام مجموعه شهید رجایی در خیابان امام خمینی دارای کتابها، نشریات فارسی و خارجی است. کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه کتابخانهای زیر نظر مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (ه م)، که در نیاوران، خیابان شهید آقایی و در منطقه ۱ شهرداری تهران واقع شده است. پیشینه تأسیس کتابخانهای اختصاصی در وزارت امور خارجه به سال (۱۳۱۰ هـ.ش) باز میگردد؛ در آن سال کتابخانهای در حوزههای سیاسی، تاریخی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی، برای استفادهی کارمندان و منتسبان به وزارت امور خارجه، در ساختمان مرکزی این وزارتخانه واقع در خیابان سپه (امام خمینی کنونی) افتتاح شد. با گسترش روزافزون علوم اطلاعرسانی و لزوم بهرهمندی کارشناسان این وزارتخانه و نیز دانشپژوهان و استادان حوزه علوم سیاسی و روابط بینالملل از آخرین دستاوردهای علمی، وزارت امور خارجه بر آن شد تا بـا گردآوری منـابع نوشتـاری و دیداری ـ شنیداری و ساماندهی به این منابع و همچنین با بهرهگیری از امکانات فناوری نوین اطلاعرسانی و اتصال به شبکههای اطلاعاتی داخلی و خارجی، کتابخانهای مجهز و تخصصی تأسیس کند. به این سان در سال (۱۳۷۸ هـ.ش)، کتابخانهی تخصصی وزارت امور خارجه توسط سید محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت، گشایش یافت. کتابخانهی تخصصی وزارت امـور خـارجه متشکل از بخشهـای کتابخـانه، دیداری ـ شنیداری، اطلاع رسانی رایانهای و آرشیو است. ۳.۱ - بخش کتابخانهاین مجموعه در حال حاضر سال (۱۳۸۹ هـ.ش)، ۰۰۰‘۳۴ عنوان کتاب به زبان فارسی، ۰۰۰‘۳۲ عنوان کتاب به دیگر زبانها، بالغ بر ۰۰۰‘۱ جلد نسخهی خطی و بیش از ۰۰۰‘۲ جلد کتاب چاپ سنگی، حدود ۰۰۰‘۲۰۰ عنوان نشریهی داخلی و خارجی و بالغ بر ۵۰۰‘۲ پایاننامه را در خود جای داده است.در مجموعهی نسخههای خطی این بخش ۳۰۰ جلد کتاب خطی به زبان عربی و ۴۰۰ جلد کتاب خطی به زبانهای فارسی و ترکی است و مجموعهی کتب چاپ سنگی شامل کتابهای متعددی است که توسط چاپخانههای معروفی در کشورهای هند،پاکستان، ترکیه، مصر و ایران به چاپ رسیدهاند. قدیمیترین نسخهی فارسی موجود در این کتابخانه، نسخهای از بهارستان جامی متعلق به سده (۱۰ هـ.ق / ۱۶ م) و قدیمیترین نسخهی عربی آن، کتاب منهاج المحدثین متعلق به (۶۹۴ هـ.ق/ ۱۲۹۵ م) است. آثار موجود در این مجموعه که همگی در حوزههای علوم سیاسی، روابط بینالملل، تاریخ، جغرافیا، حقوق، اقتصاد، ادیان، فلسفه و ادبیات فارسیاند، در ۳ طبقه نگهداری میشود. ۳.۱.۱ - سالن دکتر عنایتیکی از بخشهای قابل توجه این کتابخانه سالن «مرحوم دکتر حمید عنایت» است.در این سالن که در واقع به مجموعهی کتابهای اهدایی دکتر عنایت اختصاص دارد، کتب مرجع و در مجموع حدود ۰۰۰‘ ۷ جلد وجود دارد. در بخش کتابخانه همچنین مجموعه نفیسی در حدود ۰۰۰‘۲ جلد از کتابهای فردریش لانکامرر ــ صحاف ایرانی آلمانی تبار و بنیادگذار صحافی نوین در ایران ــ که در سال (۱۳۷۹ هـ.ش) از وی خریداری شده است، نگهداری میشود. ۳.۲ - بخش دیداری ـ شنیداریاین بخش مشتمل بر ۰۰۰‘۱۱ نسخه فیلم ویدئویی و حدود ۴۰۰ لوح فشرده است.۳.۳ - بخش آرشیواین بخش مشتمل بر نشریات داخلی و خارجی، گزارشهایی از مذاکرات مجلس، مجموعهی قوانین و مقررات کشور، مجموعهی معاهدات و مکاتبات دولت ایران با دیگر دولتها و پایاننامهها ست.۳.۴ - بخش اطلاعرسانی رایانهایاین بخش که مجهز به نرمافزارهای مختلف است، امکان جستوجوی آسانتر عناوین مورد نیاز را برای پژوهشگران فراهم میسازد.کتابخانهی تخصصی وزارت امور خارجه در ابتدا با هدف ارائهی خدمات مورد نیاز دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری و نیز استادان دانشکدهی روابط بینالملل وزارت امور خارجه تأسیس شد. امروزه علاوه بر دانشجویان و استادان این دانشکده، پژوهشگران دفتر مطالعات سیاسی و بینالملل وابسته به معاونت پژوهشی وزارت امور خارجه و همچنین دانشجویان رشتههای علوم سیاسی، حقوق، روابط بینالملل، تاریخ، جغرافیا و رشتههای دیگر از دانشگاههای مختلف نیز میتوانند از خدمات این کتابخانه استفاده کنند. این کتابخانه هم اکنون سال (۱۳۸۹ هـ.ش) بالغ بر ۰۰۰‘۱۰ نفر عضو دارد و روزانه بهطور میانگین ۲۰۰ پژوهشگر به این مکان مراجعه مینمایند. از جمله فعالیتهای مهم این کتابخانه میتوان به تشکیل بخش ایرانشناسی، دیجیتالی کردن منابع کتابخانه، چاپ کتابهایی از قبیل فهرست کتب سنگی کتابخانهی تخصصی وزارت امور خارجه در سال (۱۳۸۷ هـ.ش)، فهرست نسخ خطی عربی و فهرست نسخ خطی فارسی اشاره کرد. همچنین نشریه الکترونیک کتابخانهی تخصصی وزارت امور خارجه که به صورت ماهانه منتشر میشود، گزارش جدیدترین کتابها و نشریات موجود در این کتابخانه را در اختیار پژوهشگران قرار میدهد. کتابخانهی تخصصی وزارت امور خارجه در زمینی به مساحت ۰۰۰‘ ۷ مـ۲ ساخته شده است. مساحت زیربنای این کتابخانه پس از بازسازی بنا در سال (۱۳۷۸ هـ.ش)، به ۰۰۰‘ ۳ مـ۲ افزایش یافته است. ساختمان این کتابخانه که در ضلع شمالی زمین آن قرار دارد، از ۲ بخش قدیمی و جدید تشکیل شده است. بخش قدیمی، ساختمانی دوطبقه و مسکونی است که در گذشته به مهندس گلسرخی از پیمانکاران پیش از انقلاب اسلامی تعلق داشته است. توصیف ترکیب اولیه این بخش به سبب تغییرات صورت گرفته در زمان بازسازی ناممکن است؛ اما گچبریهای اسلیمی سقف، آینهکاریها، گچبری روی آینه، وجود نردههای چوبی و فلزی کندهکاری شده و پلههایی که از پاگرد به دو سو پیچ خورده و به طبقهی بالا میرسند، همگی از ویژگیهای خانههای اشرافی اواخر دورهی پهلوی دوم است. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (ه م) از سال (۱۳۶۴ هـ.ش) تا (۱۳۷۸ هـ.ش) در این ساختمان مستقر بود؛ اما با اختصاص آن به کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه، ترکیب کلی این بخش تغییر کرد. بخش جدید که شامل ۳ طبقه و یک زیرزمین است، به ضلع جنوبی بخش قدیمی الحاق گردیده است. شعبه دوم کتابخانهی تخصصی وزارت امور خارجه به نام مجموعهی شهید رجایی، در ساختمان شماره ۷ مجموعهی وزارت امور خارجه واقع در خیابان امام خمینی قرار دارد. این شعبه که گاهی به ساختمانهای دیگر وزارت امور خارجه منتقل میشود، در حال حاضر دارای ۲۰۰‘۹ جلد کتاب به زبان فارسی، ۴۰۰‘۶ جلد کتاب به زبانهای خارجی، ۱۵۶ عنوان نشریهی فارسی و ۷۹ عنوان نشریهی خارجی است. [۱]
تحقیقات میدانی مؤلف.
[۲]
جعفری، محمدرضا (ریاست کتابخانهی تخصصی وزارت امور خارجه)، مصاحبه با مؤلف.
• مرادیان منفرد، علیمحمد، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه»، ص۱۶۴۶. ردههای این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | کتابخانه های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
