یحیی بن سالم عمرانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن سالم عمرانی (
۴۸۹ ـ
۵۵۸ هـ.ق) فقیه برجسته مذهب شافعی و احیاگر این مذهب در یمن بود.
او تحصیلات خود را نزد فقهای مشهور آغاز کرد و علاوه بر فقه در اصول، کلام و نحو نیز مهارت داشت.
عمرانی روش تدریس علمی و مباحثهای را در
یمن رواج داد و در شهرهای مختلف به آموزش پرداخت.
وی به رغم مشکلات و مهاجرتهای مکرر، به ترویج مذهب شافعی پایبند ماند.
عمرانی را فردی زاهد، نیکوکار و فقیهی باورع معرفی کردهاند.
از آثار او میتوان به
البیان فی شرح المهذب،
الاحترازات،
مناقب الامام الشافع و
الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار اشاره کرد.
وی در
ذیالسفال درگذشت و در همانجا مدفون است.
ابوزکریا یحیی بن سالم بن أسعد عمرانی یمانی معروف به
ابن ابی الخیر بوده است.
ایشان در سال ۴۸۹ (هجری قمری)
به دنیا آمد.
او علاوه بر فقه در بعضی از علوم رایج آن روزگار ازجمله اصول
، کلام
و نحو
مهارت داشت.
ابوزکریا کتاب المهذّب از تصنیفات
ابواسحاق شیرازی را به خوبی میشناخت و آن را از حفظ داشت.
وی مروّج و احیاگر فقه شافعی در سرزمین یمن بود.
او در همانجا کرسی تدریس برپا نموده و به تعلیم و تربیت اهمیت ویژه ای میداد.
ابن ابی الخیر به دلیل وقوع پاره ای از حوادث و اختلافاتی که میان علمای یمن در بعضی از نواحی یمن رخ داد، در یک شهر سکونت نداشت.
دایماً از این شهر به آن شهر منتقل میشد.
یافعی و سبکی دلیل این مهاجرت را بعضی از جنگ ها و آشوب های داخلی عنوان کرده مینویسند: وی مدتی در « سِیَر » اقامت داشت؛ سپس به روستایی در اطراف یمن به نام ذی السفال » پناه برد؛ پس از آن به « ذی اشرق » و « زبید » مهاجرت کرد؛ ولی در همه این شهرها و بلاد، دست از ترویج مذهب شافعی برنداشته و به تدریس اشتغال داشت.»
ابوزکریا فقه را نزد فقهای مشهوری چون دایی اش ابوالفتوح بن عثمان عمرانی
، زید بن عبداللّه یفاعی و زید بن حسین عایشی و جمعی دیگر فرا گرفت.
اسنوی و
ابن قاضی شهبه نیز او را از علمای برجسته شافعی در یمن دانسته و مقام علمی و عملی وی را ستودهاند.
ابن عماد حنبلی بر خلاف دیگر رجالنویسان اهل سنت، عمرانی را در فروع پیرو شافعی دانسته، اما در مذهب و عقیده حنبلی میداند.
به هر صورت وی را فقیهی باورع، زاهد و نیکوکار معرفی کرده اند.
یحیی روش تدریسش بدین گونه بود که نخست آرا و نظریات
امام شافعی را در مسئله ای مطرح میکرد.
سپس به بیان نظرات مالک و ابوحنفیه و دیگران درباره این مسئله و مقایسه آنها با یکدیگر میپرداخت.
درنهایت نظر و رأی خود را برای شاگردانش اعلام میکرد و در حقیقت روش تحقیق و مباحثه علمی را به دانشجویان ارایه و القا مینمود. ۳
ابن ابی الخیر آثاری دارد که عبارت اند از:
• الاحداث فی الفروع؛
• الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار؛
• البیان فی شرح المهذب لابی اسحاق الشیرازی در فروع؛
• الزوائد فی الفروع؛
f>
کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶. • شرح الوسائل للغزالی در فروع؛
• غرائب الوسیط للغزالی؛
• مقاصد اللمع؛
• مناقب الامام الشافعی؛
• مناقب احمد بن حنبل؛
• مختصر احیاء العلوم،
• السؤال عمّا فی المذهب من الاشکال،
• الفتاوی؛
• الاحترازات.
عمرانی در ماه
ربیع الآخر سال ۵۵۸ (هجری قمری)
در ذی السفال از دنیا رفت.
آرامگاهش در همانجاست.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن سالم عمرانی»، ج۴، ص۴۵۰.