• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یحیی بن سالم عمرانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




یحیی بن سالم عمرانی (۴۸۹ ـ ۵۵۸ هـ.ق) فقیه برجسته مذهب شافعی و احیاگر این مذهب در یمن بود.
او تحصیلات خود را نزد فقهای مشهور آغاز کرد و علاوه بر فقه در اصول، کلام و نحو نیز مهارت داشت.
عمرانی روش تدریس علمی و مباحثه‌ای را در یمن رواج داد و در شهرهای مختلف به آموزش پرداخت.
وی به رغم مشکلات و مهاجرت‌های مکرر، به ترویج مذهب شافعی پایبند ماند.
عمرانی را فردی زاهد، نیکوکار و فقیهی باورع معرفی کرده‌اند.
از آثار او می‌توان به البیان فی شرح المهذب، الاحترازات، مناقب الامام الشافع و الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار اشاره کرد.
وی در ذی‌السفال درگذشت و در همانجا مدفون است.



ابوزکریا یحیی بن سالم بن أسعد عمرانی یمانی معروف به ابن ابی الخیر بوده است. ایشان در سال ۴۸۹ (هجری قمری) به دنیا آمد. او علاوه بر فقه در بعضی از علوم رایج آن روزگار ازجمله اصول ، کلام و نحو مهارت داشت.
ابوزکریا کتاب المهذّب از تصنیفات ابواسحاق شیرازی را به خوبی می‌شناخت و آن را از حفظ داشت. وی مروّج و احیاگر فقه شافعی در سرزمین یمن بود. او در همانجا کرسی تدریس برپا نموده و به تعلیم و تربیت اهمیت ویژه ای می‌داد. ابن ابی الخیر به دلیل وقوع پاره ای از حوادث و اختلافاتی که میان علمای یمن در بعضی از نواحی یمن رخ داد، در یک شهر سکونت نداشت.
دایماً از این شهر به آن شهر منتقل می‌شد.
یافعی و سبکی دلیل این مهاجرت را بعضی از جنگ ها و آشوب های داخلی عنوان کرده می‌نویسند: وی مدتی در « سِیَر » اقامت داشت؛ سپس به روستایی در اطراف یمن به نام ذی السفال » پناه برد؛ پس از آن به « ذی اشرق » و « زبید » مهاجرت کرد؛ ولی در همه این شهرها و بلاد، دست از ترویج مذهب شافعی برنداشته و به تدریس اشتغال داشت.»

ابوزکریا فقه را نزد فقهای مشهوری چون دایی اش ابوالفتوح بن عثمان عمرانی ، زید بن عبداللّه یفاعی و زید بن حسین عایشی و جمعی دیگر فرا گرفت.

اسنوی و ابن قاضی شهبه نیز او را از علمای برجسته شافعی در یمن دانسته و مقام علمی و عملی وی را ستوده‌اند.
[۳۶] اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۱،ص۱۰۴.
ابن عماد حنبلی بر خلاف دیگر رجال‌نویسان اهل سنت، عمرانی را در فروع پیرو شافعی دانسته، اما در مذهب و عقیده حنبلی می‌داند. به هر صورت وی را فقیهی باورع، زاهد و نیکوکار معرفی کرده اند.

یحیی روش تدریسش بدین گونه بود که نخست آرا و نظریات امام شافعی را در مسئله ای مطرح می‌کرد.
سپس به بیان نظرات مالک و ابوحنفیه و دیگران درباره این مسئله و مقایسه آنها با یکدیگر می‌پرداخت.
درنهایت نظر و رأی خود را برای شاگردانش اعلام می‌کرد و در حقیقت روش تحقیق و مباحثه علمی را به دانشجویان ارایه و القا می‌نمود. ۳


ابن ابی الخیر آثاری دارد که عبارت اند از:
• الاحداث فی الفروع؛ • الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار؛ • البیان فی شرح المهذب لابی اسحاق الشیرازی در فروع؛ • الزوائد فی الفروع؛ f>کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    • شرح الوسائل للغزالی در فروع؛ • غرائب الوسیط للغزالی؛ • مقاصد اللمع؛ • مناقب الامام الشافعی؛ • مناقب احمد بن حنبل؛ • مختصر احیاء العلوم، • السؤال عمّا فی المذهب من الاشکال، • الفتاوی؛
[۷۳] حسینی، ابوبكر بن هدایةالله، طبقات الشافعیه، ص۲۱۰.
• الاحترازات.

عمرانی در ماه ربیع الآخر سال ۵۵۸ (هجری قمری) در ذی السفال از دنیا رفت.آرامگاهش در همانجاست.
۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسالم، ج۳۸، ص۲۷۷.    
۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، ص۳۷۸.    
۴. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۷۸.    
۵. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۰.    
۷. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۳، ص۲۹۶.    
۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۹. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۱۰. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۶.    
۱۱. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۷.    
۱۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۱۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۱۴. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۱۵. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۷.    
۱۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۱۷. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۳.    
۱۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۱۹. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۲۰. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۲۱. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۳.    
۲۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسالم، ج۳۸، ص۲۷۷.    
۲۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۱۰.    
۲۴. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۲۵. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۸.    
۲۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۲۷. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۷۸.    
۲۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۲۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسالم، ج۳۸، ص۲۷۷.    
۳۰. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۷، ص۳۳۷.    
۳۱. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۳۲. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۳.    
۳۳. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۳۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۳۵. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۳.    
۳۶. اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۱،ص۱۰۴.
۳۷. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۷.    
۳۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۱۰.    
۳۹. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۸.    
۴۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۴۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۴۲. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۴۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۱۰.    
۴۴. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۶.    
۴۵. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۸.    
۴۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام،ج۸، ص۱۴۶.    
۴۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسالم، ج۳۸، ص۲۷۷.    
۴۸. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، ص۳۷۸.    
۴۹. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۷۸.    
۵۰. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۵۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ص۲۹۶.    
۵۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۰۹.    
۵۳. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۸.    
۵۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۵۵. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۸.    
۵۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۵۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۵۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسالم، ج۳۸، ص۲۷۷.    
۵۹. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۷۸.    
۶۰. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۶.    
۶۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۶۲. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۶۳. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۶۴. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۶۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۶۶. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۶۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۶۸. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۶۹. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۴۶.    
۷۰. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۷۱. الإشکال ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۱۰.    
۷۲. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۸.    
۷۳. حسینی، ابوبكر بن هدایةالله، طبقات الشافعیه، ص۲۱۰.
۷۴. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۷، ص۳۳۷.    
۷۵. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۷۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۷۷. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۷۸.    
۷۸. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۷۹. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۳، ص۱۹۶.    
۸۰. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۳، ص۲۹۶.    
۸۱. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۱۰.    
۸۲. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۸.    
۸۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۳، ص۲۹۶.    
۸۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۳، ص۲۹۶.    
۸۵. سفال ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۳۱۰.    
۸۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۶.    
۸۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسالم، ج۳۸، ص۲۷۷.    
۸۸. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۴.    
۸۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۱۷۳.    
۹۰. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۶۴.    
۹۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۹۵۶.    
۹۲. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۸۱.    
۹۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۴۰.    
۹۴. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۷۸.    
۹۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، ص۳۷۸.    



پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن سالم عمرانی»، ج۴، ص۴۵۰.






جعبه ابزار