یحیی بن سعدون قرطبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن سعدون قرطبی (
۴۸۶ ـ
۵۶۷ هـ.ق) عالم
مالکی مذهب و محدث برجسته اندلسی بود.
وی تحصیلات اولیه خود را در اسکندریه آغاز کرد و سپس به
مصر و
بغداد سفر کرد.
او نزد استادان برجسته‌ای چون محمد بن احمد رازی و ابومحمد عبداللّه بن علی مقری به فراگیری علوم
حدیث، قرائت، ادبیات و لغت پرداخت.
ایشان به بلاد مختلفی از جمله
دمشق،
موصل و
اصفهان سفر کرد تا دانش خود را گسترش دهد.
وی شاگردانی چون
ابن عساکر و ابوالحسن قطیعی داشت.
او مردی ثقه، زاهد و نیکوکار بود که احترام خاصی در میان مردم داشت.
از آثار مهم ایشان می‌توان به
دلائل الاحکام،
الأربعین فی الحدیث و
القرطبیّه فی القرائات اشاره کرد.
وی در سال ۵۶۷ (هجری قمری) در موصل درگذشت.
ابوبکر یحیی بن سعدون بن تمام قرطبی أزدی در سال ۴۸۶ (هجری قمری) یا
۴۸۷ (هجری قمری) در
قرطبه از شهرهای اندلس به دنیا آمد. ۱
بر پایه گزارش
ابن خلکان که شرح حال مبسوطی از وی به دست داده است.
او در عنفوان جوانی زادگاهش را به مقصد مصر ترک کرد و در اسکندریه اقامت گزید.
ابن جزری که از او با عنوان مقری برجسته، امام و علامه یاد می‌کند.
یحیی بن سعدون گویا نخستین گام دانش‌آموزی را در این شهر اسکندریه آغاز کرد و نزد محمد بن احمد بن ابراهیم رازی از محدثان بنام حدیث شنید.
پس از مدتی اقامت در اسکندریه عازم مصر شد.
از مشایخ مصر همچون مرشد بن یحیی بن قاسم مصری، ابوطاهر احمد بن محمد سلفی و دیگران بهره‌مند گردید.
در
۵۱۷ (هجری قمری) وارد بغداد شد.
او در بغداد به فراگیری علم قرائت قرآن کریم و ادبیات از جمله کتاب سیبویه نزد استاد برجسته این فنّ ابومحمد عبداللّه بن علی مقری پرداخت. ۲
ابن جزری استادان و مشایخ بسیاری را در زمینه‌های گوناگون علمی برای وی برشمرده است.
از آن میان نام افرادی همچون خلف بن ابراهیم نحّاس، محمد بن سعید ضریر و ابوالقاسم بن فحام به چشم می‌خورد. ۳
قرطبی علاوه بر حدیث و قرائت در علوم قرآن، لغت و پاره‌ای از علوم رایج آن روزگار مهارت داشت.
به این دلیل و برای کسب و تکمیل دانش خود به بلاد و شهرهای بسیاری از جمله دمشق، موصل، بغداد و اصفهان مسافرت کرده است. ۴
ابوسعد سمعانی که خود نیز در دمشق قرطبی را ملاقات کرده و از او بهره برده است.
سمعانی می‌نویسد: قرطبی مدتی نیز به بلاد
آذربایجان سفر کرده و در آن‌جا اقامت داشته است. ۵
ابن سعدون شاگردان و کسانی که از وی استفاده کرده و روایت نموده‌اند می‌توان به
ابن عساکر،
عبداللّه بن حسین موصلی و ابوالحسن قطیعی اشاره کرد. ۶
رجال‌نویسان اهل‌سنت وی را مالکی مذهب، ثقه، متدین، نیکوکار، زاهد و دارای احترام خاصی میان مردم دانسته‌اند. ۷
وی آرا و مستندات در خور توجه و خوبی در باب قرائات و حدیث داشته که سمعانی آنها را مشاهده کرده است. ۹
أزدی کتاب‌هایی تالیف کرده که آثار وی عبارت‌اند از:
• دلائل الاحکام؛
• الاربعین فی الحدیث؛
• أرجوزة فی اسماء النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)؛ ۱۰
• القرطبیّه فی القرائات. ۱۱
قرطبی سرانجام در
عید فطر سال ۵۶۷ (هجری قمری) در موصل از دنیا رفت. ۸
(دیگر منابع: )
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن سعدون قرطبی»، ج۴، ص۴۵۲-۴۵۳.
پی نوشت ها
۱ـ معجم الادباء ۲۰ / ۱۵.
۲ ـ وفیات الاعیان ۶ /۱۷۱- ـ ۱۷۳.
[[https://lib.eshia.ir/۴۰۴۸۷/۶/۱۷۲/قرطبه ابن خلكان، وفيات الأعيان، ج۶، ص۱۷۲]
۳ ـ غایة النهایه ۲ / ۳۷۲. ۸ ـ غایة النهایه ۲ / ۳۷۲.
۴ ـ مرآة الجنان ۲ / ۲۸۶ ـ ۲۸۷.
۵ ـ الانساب ۴ / ۴۷۳. ۹ ـ الانساب ۴ / ۴۷۳.
۶ ـ سیر اعلام النبلاء ۲۰ / ۵۴۸. ۷ـ سیر اعلام النبلاء ۲۰ / ۵۴۷ ـ ۵۴۸.
۷ ـ نفح الطیب ۲ / ۱۱۷؛
۱۰ ـ هدیة العارفین ۲ / ۵۲۱.
۱۱ ـ الاعلام ۸ / ۱۴۷.
دیگر منابع:
العبر ۳ / ۵۳؛
البدایة و النهایه ۱۲ / ۲۷۰؛
النجوم الزاهره ۶ / ۶۶؛
شذرات الذهب؛ ۴ / ۲۲۵؛
الکامل فی التاریخ ۱۱ / ۳۷۶؛
معجم البلدان ۴ / ۳۲۴؛
اللباب فی تهذیب الانساب ۳ / ۲۶؛
بغیة الوعاة ۲ / ۳۳۴؛
ایضاح المکنون ۱ / ۴۷۶.
