• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یوسف بن علی جرجانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: یوسف بن علی جرجانی


یوسف بن علی جرجانی (م بعد از ۵۲۲ هـ.ق) از فقهای حنفی مذهب که احتمالاً اهل گرگان (جرجان) بود.
وی را مؤلف کتاب خزانة الأکمل در فروع فقه حنفی دانسته‌اند، گرچه نسبت این کتاب به او مورد اختلاف است.
برخی منابع ایشان را شاگرد ابوالحسن کرخی (م ۳۴۰ هـ.ق) دانسته‌اند.
اما با توجه به این‌که تاریخ آغاز تألیف خزانة الأکمل، عید قربان سال ۵۲۲ (هجری قمری) بوده، این ادعا نادرست به‌نظر می‌رسد.
اختلاف نظرهایی در نسبت کتاب به او یا افراد دیگر مانند ابوالیث سمرقندی و ابوعبداللّه محمد بن یحیی جرجانی وجود دارد.
این اثر در شش مجلد و حاوی نقل‌قول‌هایی از آثار فقهی گوناگون است.
تألیفات دیگری نیز به وی نسبت داده شده که در صحت آن‌ها تردید وجود دارد.
وفات ایشان پس از سال ۵۲۲ (هجری قمری) بوده است.


ابوعبداللّه (ابویعقوب) یوسف بن علی بن محمد جرجانی
[۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
[۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
[۳] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
[۴] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    
[۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
فقیه
[۶] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    
حنفی
[۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
[۸] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
[۹] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    
مذهب قرون پنجم و ششم (هجری قمری) بود.
[۱۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
گویا چنان که از نامش برمی‌آید اهل گرگان بوده است.


ابوعبداللّه از استادانی برخودار بود که گفته شده فقه را نزد ابوالحسن کرخی (م۳۴۰ هـ.ق) آموخت.
[۱۱] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
[۱۲] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    

یوسف بن علی کتاب‌هایی تالیف کرده که عبارتند از:
• خزانة الاکمل؛
[۱۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
[۱۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
[۱۵] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
[۱۶] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۹.    
[۱۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
را در فروع فقه حنفی تألیف کرد.
[۱۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
[۱۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
• شرح الزیارات؛
• شرح جامع الکبیر؛
• مختصر کتاب کرخی؛ این کتاب را به وی نسبت داده ‌اند که مورد تردید واقع شده است.
[۲۰] لکنوی هندی، محمد عبدالحی، فواید البهیه فی تراجم الحنفیه، ص۲۳۱.

یوسف کتابش در فروع فقه حنفی
[۲۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
[۲۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
و در شش مجلد تألیف کرده است.
[۲۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
[۲۴] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
[۲۵] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۹.    
[۲۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
این کتاب دربردارنده چندین تألیف مثل کافی الحاکم،
[۲۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
الجامعین،
[۲۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
الزیارات،
[۲۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
المجرد ابن زیاد،
[۳۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
المنتقی،
[۳۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
مختصر کرخی،
[۳۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
شرح طحاوی
[۳۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
و عیون المسایل می‌باشد.
[۳۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
گفته شده زمان شروع تألیف
[۳۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
[۳۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
این اثر عید قربان سال ۵۲۲ (هجری قمری) بوده و در این باره اتفاق نظر وجود دارد.
[۳۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    


جرجانی در مورد انتساب کتاب به ایشان نظرات مختلف وجود دارد از جمله:
مؤلف تاج التراجم معقتد است گرچه این کتاب را به ابولیث سمرقندی
[۳۸] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
و فردی دیگر نیز نسبت داده‌اند، مؤلف کتاب یوسف بن علی جرجانی است.
[۳۹] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
در نسبت دادن این کتاب به یوسف بن علی جرجانی تردیدهای دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه شروع تألیف کتاب سال ۵۲۲ (هجری قمری) بوده است.
پس مؤلف نمی‌توانسته شاگرد ابوالحسن کرخی باشد. ۳
[۴۰] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
محقق تاج التراجم نسبت این کتاب را به یوسف بن علی صحیح، اما سال ۵۲۲ (هجری قمری) را نسخه‌برداری آن می‌داند و نه تاریخ تألیف.
[۴۱] لکنوی هندی، محمد عبدالحی، فواید البهیه فی تراجم الحنفیه، ص۲۳۱.
[۴۲] ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
مؤلف فواید البهیه معتقد است زمان تألیف کتاب صحیح است.
ولی شاگرد ابوالحسن کرخی، ابوعبداللّه محمد بن یحیی جرجانی (م ۳۹۸ هـ.ق) شارح جامع الکبیر بوده و نه یوسف بن علی جرجانی مؤلف خرانة الأکمل.
[۴۳] لکنوی هندی، محمد عبدالحی، فواید البهیه فی تراجم الحنفیه، ص۲۳۱.

ابوعبداللّه درباره سال وفاتش، زرکلی وفاتش را پس از سال ۵۲۲ (هجری قمری) می‌داند.
[۴۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۱۱۵.    
[۴۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
[۴۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    

۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۳. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۴. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    
۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
۶. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    
۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۸. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۹. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    
۱۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۱۱. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۱۲. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۸.    
۱۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۱۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۱۵. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۱۶. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۹.    
۱۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
۱۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۱۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
۲۰. ↑ لکنوی هندی، محمد عبدالحی، فواید البهیه فی تراجم الحنفیه، ص۲۳۱.
۲۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۲۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
۲۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۲۴. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۲۵. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۲۲۹.    
۲۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    
۲۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۲۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۲۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۳۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۰۲.    
۳۸. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۳۹. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۴۰. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۴۱. ↑ لکنوی هندی، محمد عبدالحی، فواید البهیه فی تراجم الحنفیه، ص۲۳۱.
۴۲. ↑ ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۲۶.    
۴۳. ↑ لکنوی هندی، محمد عبدالحی، فواید البهیه فی تراجم الحنفیه، ص۲۳۱.
۴۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۱۱۵.    
۴۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۲۴۲.    
۴۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۳۱۹.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یوسف بن علی جرجانی»، ج۴، ص۴۵۸.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 522 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | فقیهان حنفی قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار