ابن‌ابی‌یعفور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومحمد، عبدالله بن ابی یعفور عبدی کوفی (د ۱۳۱ق/۷۴۹م)، معروف به اِبْن‌ِ اَبی یَعْفور محدث شیعی و از خواص اصحاب
امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌باشد.
او را به سبب انتساب به
عبدالقیس بن اقصی ، از نوادگان
ربیعة بن نزار ، عبدی گفته‌اند.
نام پدرش که به ابویعفور اکبر شهرت داشت،
واقد و به قولی وقدان بوده است،
ولی سمعانی وقدان را لقب او دانسته است.
از زندگی ابن ابی یعفور اطلاع چندانی در دست نیست.
نجاشی
وی را شیعه‌ای جلیل القدر و مکرم نزد
امام صادق علیه‌السلام معرفی نموده است.
طوسی
در دو جا تحت عنوان عبدالله ابن ابی یعفور عبدی و عبدالله بن ابی یعفور کوفی به عنوان
صحابی امام صادق علیه‌السلام از وی یاد کرده است.
به گفته نجاشی
او در
مسجد کوفه قاری بود و کتابی داشت که عده‌ای از
امامیه ، از جمله
ثابت بن شریح آن را از وی روایت کرده‌اند. نجاشی از وی با عنوان «ثقة ثقة» یاد کرده
و
نوری
او را از فقهای معروف امامیه چون زُراره و امثال او دانسته است. طوسی
نقل می‌کند که در
کوفه او را از اصحاب
ورع و
اجتهاد به شمار می‌آورده‌اند. همو به چند طریق مختلف از امام صادق علیه‌السلام روایت نموده که در
اطاعت از
امام کسی چون ابن ابی یعفور نبوده است
و نیز روایتی دیگر از امام صادق علیه‌السلام نقل کرده که «کسی آنچه را
خدا در مورد ما
واجب کرده، ادا نکرد مگر عبدالله بن ابی یعفور»
و نیز به گفته همو،
ابوحمزه معقل عجلی از ابن ابی یعفور نقل کرده است که او به امام صادق عرض نمود که اگر
اناری را نصف کنی و بگویی این نیمه
حرام و آن نیمه
حلال است، گواهی می‌دهم که آنچه را تو حلال دانستی حلال است و آنچه را حرام دانستی، حرام.
در حدیث مشهور «
حواریون »
که
امام کاظم علیه‌السلام اخص اصحاب و حواریون
پیامبر اسلام و
ائمه اطهار را بر شمرده است، وی از حواریون
امام محمدباقر علیه‌السلام و امام صادق علیه‌السلام به شمار آمده است.
ابن ابی یعفور در ایام حیات امام صادق علیه‌السلام در ۱۳۱ق مشهور به سنة الطاعون
درگذشت. پس از مرگ او امام صادق علیه‌السلام در نامه‌ای به
مفضل بن عمر جعفی از او به عنوان کسی که مطیع خدا و رسول و امام بوده، ستایش کرده است.
از نظر مذهب گرچه به یقین وی
شیعه بوده است، اما شرایط سیاسی موجود در زمان حیات او (دوره اموی و عباسی) مانع از آن بود که وی تشیع خود را آشکار سازد.
کلینی
از واقعه‌ای خبر داده که طی آن وی در پاسخ به ایراد
ابویوسف قاضی ، از
اقرار صریح به
تشیع خود طفره رفته است. گفتنی است که ابو یوسف در همین واقعه از ابن ابو یعفور با عنوان «صدوق» ستایش کرده است، امّا با توجه به تاریخ وفات ابن ابی یعفور این امر محل تأمل است.
طوسی
از فرقه‌ای به نام یعفور یاد کرده و مشکور در تعلیقاتش بر کتاب المقالات و الفرق اشعری
احتمال داده است که این فرقه منتسب به ابن ابی یعفور است، اما چنین نیست و این فرقه که از
غُلات شیعه‌اند به
محمد بن یعفور منسوبند.
اشعری
ابن ابی یعفور را از دسته‌ای از فرقه‌های شیعه می‌داند که به امامت امام کاظم علیه‌السلام پس از امام صادق علیه‌السلام قائل بوده‌اند و به واسطه پایداری این دسته اکثر طرفداران
عبدالله‌افطح به‌امامت‌امام هفتم
شیعیان اثناعشری - امام‌کاظم علیه‌السلام - بازگشته و به آن معتقد شده‌اند.
ابن ابی یعفور با اینکه پدرش محدث بوده
و ثقه به شمار می‌رود
از او روایت نکرده، اما از امام باقر علیه‌السلام از طریق برادرش عبدالکریم روایت کرده است.
وی از
ابوالصامت ،
اسحاق بن عمار و
معلی ابن خنیس و جز آنان روایت کرده است.
و برادرش یونس،
ابن مسکان ،
عبدالکریم ابن عمر خثغمی ،
ابان بن عشان ،
احمد بن محمد بن ابی نصر ،
عبدالله بن بکیر و بسیاری دیگر از او روایت نموده‌اند.
(۱) ابن تغری بردی، النجوم.
(۲) ابن حجر، احمد، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۷ق/۱۹۰۹م.
(۳) اشعری قمی، سعد، المقالات و الفرق، به کوشش محمد جواد مشکور، تهران، ۱۹۶۳م.
(۴) برقی، احمد، کتاب الرجال، تهران، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.
(۵) خوارزمی، محمد، مفاتیح العلوم به کوشش ابراهیم ابیاری، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۶) ذهبی، شمس‌الدین محمد، تاریخ الاسلام، قاهره، ۱۳۶۸ق/۱۹۴۸م.
(۷) سمعانی، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
(۸) طوسی، محمد، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
(۹) طوسی، محمد، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
(۱۰) طوسی، محمد، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
(۱۱) کلینی، محمد، الفروع من الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۱۲) مسلم، الکنی و الاسماء، به کوشش مطاع الطرابیشی، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۱۳) مشکور، محمدجواد، حاشیه بر المقالات و الفرق (نک: اشعری قمی در همین مآخذ).
(۱۴) مفید، محمد، الاختصاص، به کوشش علی‌اکبر غفاری و محمود زرندی، قم، جما: المدرسین فی الحوزة العلمیه.
(۱۵) نجاشی، احمد، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق/۱۸۹۹م.
(۱۶) نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، تهران، ۱۳۱۸-۱۳۲۱ق.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌ابی‌یعفور»، ج۲، ص۸۵۵.
