ابوالقاسم جعفر بن حسن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شیخ ابوالقاسم جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید حلی، معروف به «محقق» صاحب كتابهای بسیار در
فقه، از آن جمله
شرایع، معارج، معتبر،
المختصر النافع و غیره است محقق حلی با یك واسطه شاگرد
ابن زهره و
ابن ادریس حلی است درالكنی و الالقاب ذیل احوال
ابن نما می نویسد: «
محقق کرکی در وصف حلی گفته است اعلم اساتید محقق در
فقه اهل بیت (ع) محمد بن نمای حلی و اجل اساتید او
ابن ادریس حلی است».
ظاهرا مقصود كركی این است كه اجل اساتید ابن نما
ابن ادریس است، زیرا
ابن ادریس در ۵۹۸ درگذشته است و محقق در ۶۷۶ درگذشته است قطعا محقق حوزه درس
ابن ادریس را درك نكرده است و در
ریحانه الادب می نویسد:.
«محقق حلی، شاگرد جد و پدر خویش، و
سید فخار بن معد موسوی و
ابن زهره بوده است این اشتباه است» زیرا محقق
ابن زهره را كه در ۵۸۵ درگذشته است درك نكرده است، بعید نیست كه پدر محقق شاگرد
ابن زهره بوده است.
او استاد
علامه حلی است . در
فقه كسی را بر او مقدم نمی شمارند در اصطلاح
فقها، هر گاه «محقق» به طور مطلق گفته شود، مقصود همین شخص بزرگوار است فیلسوف و ریاضی دان بزرگ،
خواجه نصیر الدین طوسی با او درحله ملاقات كرده است و در جلسه درس فقهش حضور یافته است كتابهای محقق مخصوصا كتاب شرایع در میان طلا ب یك كتاب درسی بوده و هست و فقها زیادی كتب محقق را شرح كرده یا حاشیه بر آن نوشته اند
.
شیخ نجم الدین جعفر بن الحسن بن یحیی بن سعید هذلی حلی، یكی ازبزرگترین و نامورترین فقیهان عصر خویش، و دارای عظمت و اعتبار خاص در میان مجتهدان می باشد، به حدی كه وقتی كلمه «محقق» را بدون قرینه و نشانه ای در میان فقها ذكر می كنند، شخصیت تحقیقی و علمی او مورد نظر است.
او در سال ۶۰۲ هجری در شهر تاریخی حله قدم به عرصه وجود گذارد و ازهمان سنین كودكی به تحصیل مقدمات علوم متداول عصر خویش پرداخت
ادبیات عرب را كه زبان مادریش بود به خوبی فرا گرفت هیات و
ریاضیات و
منطق و
کلام رابه مقدار لازم تحصیل نمود و در تمام این رشته ها با توجه به هوش سرشار خود تبحركامل یافت آنگاه
فقه و
اصول را پیش پدر دانشمندش حسن بن یحیی و از محضرفقهای مشهور حله مانند
ابن نما و
سید فخار موسوی، شاگردان
فقیه نامی
ابن ادریس حلی تكمیل نمود سپس به تدریس علوم و فنون اندوخته اش همت گماشت او درسایه قریحه سرشار و فكر مواج و وسعت نظری كه داشت، به تحكیم مبانی
فقه شیعه و اساس مكتب
اجتهاد پرداخت او با حسن تقریر و دقت نظر و تعمق كم نظیر، درس می گفت و دانشجویان رشته های مختلف می توانستند از محضر او استفاده كنند او
فقه را بر پایه استدلال محكم بنا نهاد و در تحقیقات خود به آرا دیگران نیز توجه داشت و در توسعه ابعاد آن كوشش می كرد او در علم و فضل و جلالت قدر و تحقیق نمونه بود و در اوایل جوانی اشعاری چند سروده است، ولی به سفارش پدرش آن رشته را دنبال نكرد.
علامه حلی در اجازه نامه ای كه به خاندان زهره داده، درباره او نوشته است: «كان هذا الشیخ افضل اهل عصره فی الفقه» (این بزرگ فقیه ترین مردم روزگار خویش بوده است).
علامه نوری او را این چنین می ستاید:.
«كشف كننده حقایق شریعت با ظریف ترین نكته هایی كه تا كنون هیچ انس وجنی با آنها انس و آشنایی نداشته است او رئیس علما و فقیه حكما، آفتاب درخشان فضلا، ماه چهارده شبه (بدر) عرفا و نام و دانش او بازگو كننده قصه جزیره خضرا و وارث علوم پیشوایان معصوم (ع) و حجتهای حق بر جهانیان می باشد او برافرازنده پرچم تحقیق بر جهانیان می باشد، خداوند متعال اشعه رحمت آشكار و پنهان خود را نثار قبر او كند و در بهشت جایگاه شایسته و مكان عالی به او عنایت فرماید»
.
صاحب
تاسیس الشیعه می افزاید:
«انگشت قلم، عاجز از بازشماری اوصاف اوست او كتاب
شرایع الاسلام داردكه به مثابه قرآن فقه است كتاب معروف
النافع،
المعتبر، و دیگر المعارج در اصول فقه دارد و در علم كلام، رسالات و تالیفاتی دارد كه در فهرست كتابهای مفصل آمده است و از مجلس عالی درس او بیش از ۴۰۰ مجتهد آگاه كه شرح حال آنان در علم رجال آمده است فارغ التحصیل گردیده اند و چنین موفقیتی تا كنون بر احدی نصیب نگردیده است وفات او در حله در ماه ربیع الاخر سال ۶۹۶ رخ داده است و بر قبرشریف او در حله قبه بلندی قرار دارد كه هم اكنون مورد تبرك و زیارت علاقمندان قرار می گیرد»
.
ابن داود تقی الدین حسن بن علی بن داود حلی شاگرد مجاز و دست پرورده او در الرجال ص ۸۳ درباره او می نویسد:.
«المحقق الموفق الامام العلامه و احد عصره» (یكتای عصر خویش و گویاترین اهل زمان و منطقی ترین آنان، فردی كه حضور ذهن سریع داشت)
.
۱. پدرش شمس الدین حسن حلی.
۲.
ابن زهره.
۳.
ابوحامد نجم الاسلام محمد حلبی.
۴.
ابن نما،
محمد بن جعفر حلی.
۵.
شیخ الشرف شمس الدین ابوعلی فخار بن معد موسوی.
۶.
سید مجد الدین علی بن حسن عریضی.
۷.
تاج الدین حسن بن علی بن دربی.
تعداد شاگردان او در مقاطع مختلف زندگی خویش بیش از ۴۰۰ نفر بوده است از جمله می توان:.
۱.
علامه حلی خواهر زاده اش.
۲.
ابن داود حلی.
۳.
ابن ربیب آدمی.
۴.
سید غیاث الدین عبدالکریم بن احمد بن طاوس.
۵.
سید جلال الدین مجد بن علی بن طاوس.
۶.
جلال الدین مجد بن الشیخ الامام ملک الادبا.
۷.
شیخ صفی الدین عبدالعزیز بن سرایای حلی.
۸.
عزالدین حسن ابی طالب یوسفی (صاحب كشف الرموز فی شرح النافع).
۹.
جمال الدین ابوجعفر محمد بن علی کاشی.
۱۰. مختصر الدین محمد حلی پسر
علامه حلی.
۱۱. رضی الدین علی بن یوسف حلی برادر
علامه حلی.
۱۲.
شیخ جلال الدین محمد بن شمس الدین محمد کوفی
و بسیاری دیگر.
آثار قلمی و فكری محقق بسیار عمیق و انشا او بسیار روان می باشد و كتابهای متعددی از او انتشار یافته است كه صاحب ریحانه الادب چهارده جلد از آنها را به این ترتیب نام می برد كه برخی از آنها هنوز هم از كتابهای درسی حوزه های علمیه به شمار می آیند:.
۱. استحباب التیاسر لا هل العراق.
۲. تلخیص الفهرست كه ملخص فهرست شیخ طوسی است.
۳.
شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام.
۴. شرح نكت النهایه (در فقه امامیه).
۵. الكهنه در منطق.
۶. مختصر المراسم، تلخیص «مراسم» سلا ر.
۷. المسائل الغریه.
۸. المسائل المصریه.
۹. المسلك فی اصول الدین.
۱۰. معارج الاحكام در اصول فقه.
۱۱.
المعتبر فی شرح المختصر.
۱۲.
النافع فی مختصر الشرائع.
۱۳. نكت النهایه.
۱۴. نهج الاصول الی علم الاصول.
محقق عالیقدر به سال ۶۷۶ در روز پنجشنبه در سن هفتاد و چهار سالگی بعداز یك عمر پربركت كه در تالیف و تصنیف و تربیت شاگردان فاضل صرف نمود، به جهان باقی شتافت و در حله به خاك سپرده شد در علت مرگ او گویند او از اشكوب بالای خانه اش به زمین افتاده و در دم درگذشته است آرامگاهش هنوز هم زیارتگاه
شیعیان می باشد.
سایت اندیشه قم
