ابوهلال عسکری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن بن عبدالله بن سهل معروف به ابوهلال عسکری،
شاعر،
ادیب،
لغت شناس و استاد در صنایع شعری است.
وی احتمالا در اوایل
سده ۴ ق بین سالهای ۳۱۰ الی ۳۲۰ ق در عسکر مکرم (در استان
خوزستان) زاده شد. این شهر که به دست یکی از امیران
حجاج بن یوسف به جای شهرک رستم گواد بنا نهاد شده بود، به سرعت آبادان گشت و چندین دانشمند از آن برخاستند که شاید ابوهلال و استادش ابواحمد مشهورترین آنان باشند. ابوهلال نیز چنانکه در بررسی کتاب
التلخیص او خواهیم دید، گویی
فارسی را زبان اصلی خود می‌دانسته است. می‌توان پنداشت که او اصلا نژادی ایرانی داشت، زیرا نام نیای چهارمش مهران بوده است.
او که ظاهرا همه عمر را در عسکر مکرم گذرانید و همه‌ی آثار گرانمایه‌ی خویش را نیز همانجا تالیف کرد؛ اما معلوم نیست که چرا مولفان کهن، چندان به او نپرداخته‌اند.
ثعالبی که نزدیک‌ترین نویسنده به عصر اوست، تنها دو بیت از اشعار او را نقل کرده است. حدود ۲ سال بعد از ابوهلال،
یاقوت به جستجوی احوال او بر می‌آید و اما همه‌ی اطلاعات نیز بسیار اندک است.
تنها کسی که به راستی حق استادی به گردن او دارد، ابو احمد عسکری است. او مردی نام آور و استادی ارجمند بود، که مجموعه ی آثار
ابواحمد، با مجموعه‌ی تالیفات ابو هلال بی شباهت نیست. نزدیکی شاگرد و استاد به حدی رسید که برخی ابوهلال را پسر
خواهر ابواحمد پنداشتند. اما بر این مدعا هیچ سندی در دست نیست.
ظاهرا ابوهلال، سخت در کار دانش اندوزی می‌کوشید. وی در قطعه‌ای که در ستایش
زمستان سروده، به شبهای دراز درس خواندن و آموختن
فقه،
شعر،
نحو و
حدیث اشاره می‌کند؛ اما وی گویی هرگز نتوانست از دانشی که اندوخته بود، بهره‌ی مادی ببرد و در جایی به تدریس و کسب معاش بپردازد. و این مرد فاضل در بازار به خرید و فروش (پارچه فروشی) مشغول بوده است.
در مورد
مذهب او بین مذهب
شیعه و
معتزله شک است که بعضی
مذهب تشیع او را قبول دارند و بعض دیگر، مذهب معتزله را می‌پذیرند.
او در روز چهارشنبه دهم
شعبان سال ۳۹۵ ق از
دنیا رفته است. برخی نیز سال وفات او را ۴۰۰ دانسته‌اند.
۱-
الاوائل.
۲- التلخیص فی معرفه اسماء الاشیاء و نعوتها، یا
التلخیص فی اللغه.
۳-
جمهره الامثال.
۴- دیوان شعر.
۵-
دیوان المعانی.
۶- شرح دیوان
ابی محجن الثقفی.
۷-
الصناعتین، الکتابظ و الشعر.
۸-
الفروق اللغویه.
۹-
فضل العطاء.
۱۰-
الکرماء.
۱۱-
المعجم فی بقیه الاشیاء.
۱۲-
الحث علی طالب العلم.
۱۳-
رساله فی ضبط و تحریر مواضع من دیوان الحماسه لابی تمام.
۱۴-
المعرب عن المغرب.
۱۵-
من احتکم من الخلفاء الی القضایا.
۱۶-
نوادر الواحد و الجمع.
۱۷-
الوجوه و النظائر.
۱۸- التبصره.
۱۹- الدرهم و الدینار.
۲۰- رساله فی العزله و الاستئناس بالوحده.
۲۱- شرح الفصیح.
۲۲- العمده.
۲۳- ما تلحن فیه الخاصه.
۲۴- المحاسن فی تفسیر القرآن.
الفروق فی اللغة (کتاب)
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
