اصول فقه (حوزه اصلی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اصول فقه به دانش پیرامون قواعد و ابزار
استنباط احکام فقهی اطلاق می‌شود.
اصول فقه، دانشی است که قواعد آن برای استنباط
احکام شرعی به کار گرفته می‌شود.
در تعریف اصول فقه، تعبیرهای گوناگونی از
قدما و متاخران علمای
شیعه و
اهل سنت وارد شده که هر یک، مورد
نقض و ابرام قرار گرفته است.
مشهور اصولیون ، آن را چنین تعریف کرده‌اند:
«العلم بالقواعد الممهدة لاستنباط الاحکام الشرعیة الفرعیة» اصول فقه، علم به قواعدی است که برای به دست آوردن
احکام شرعی فرعی ، آماده شده است».
این تعریف، مورد نقض و ابرام قرار گرفته است؛ «
صاحب کفایه » پس از ایراد اشکال به آن، می‌گوید: بهتر است اصول فقه را چنین تعریف کنیم:
«بانه صناعة یعرف بها القواعد التی یمکن ان تقع فی طریق استنباط الاحکام، او التی ینتهی الیها فی مقام العمل» «اصول فقه، صناعتی است که به وسیله آن، قواعدی شناخته می‌شود که یا صلاحیت دارد در راه استنباط احکام شرعی به کار گرفته شود یا
مکلف در مقام عمل و امتثال برای رهایی از تردید، به آن‌ها تمسک نموده و عمل خود را به آن‌ها مستند می‌نماید».
میرزای نایینی در «
فوائد الاصول » در این باره می‌گوید:
«ینبغی تعریف علم الاصول بان یقال: ان علم الاصول عبارة عن العلم بالکبریات التی لو انضمت الیها صغریاتها یستنتج منها حکم فرعی کلی».
برخی از
اصولیون اهل سنت، اصول فقه را چنین تعریف نموده‌اند:
«انه ادراک القواعد التی یتوصل بها الی استنباط الفقه» «اصول فقه، علم به قواعدی است که برای استنباط
احکام فقهی به آن‌ها تمسک می‌شود».
از بررسی تمام این تعریف‌ها، به دست می‌آید که قواعد اصول فقه، برای استنباط احکام شرعی به کار می‌رود؛ برای مثال،
استنباط حکم
وجوب نماز از آیه «اَقِیمُوا الصَّلاةَ» متوقف است بر این که اولا:
صیغه امر «اَقِیمُوا» در وجوب،
ظهور داشته باشد؛ ثانیاً: ظهور
قرآن ، برای غیر معصوم نیز
حجت باشد، و این دو مقدمه، دو قاعده کلی است که در اصول به اثبات می‌رسد.
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «اصول فقه (حوزه اصلی)».
