الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی» تالیف
آیت‌الله باقر ایروانی است که در چهار جلد تهیه شده و به شرح حلقه سوم از حلقات
شهید صدر پرداخته است.
نویسنده ساختار کتاب حلقات را به هم نریخته است. روش وی در تبیین مباحث بدین گونه است که موضوعی از موضوعات
علم اصول فقه را به صورت کامل مطرح می‌کند و در خلال مباحث، دیدگاه‌های شهید صدر را در مورد آن موضوع منعکس و شرح می‌نماید.
نگارنده در مقدمه کتاب گفته است از آنجایی که حلقه سوم از کتاب حلقات شهید
سید محمد باقر صدر از دقت و اهمیت بیشتری برخودار بوده و مباحث مهمی از علم اصول فقه را در خود جای داده است وی سعی نموده با روشی جدید به شرح مباحث حلقه سوم از حلقات پرداخته و مبانی شهید صدر در اصول فقه را تبیین نماید.
در ابتدای کتاب تعریفی از علم اصول فقه و مناقشات صورت گرفته در تعریف این علم ارائه شده و تعریف خاص شهید صدر از این علم بیان شده است. سپس موضوع علم اصول فقه بررسی شده و اقسام
حکم شرعی (وضعی و تکلیفی) با توجه به موضوع اصول فقه معرفی شده است. در ادامه، نگارنده به تساوی حکم شرعی و تکلیف نسبت به عالم و
جاهل اشاره کرده و ضمن بیان معنای
حکم واقعی و ظاهری و فرق میان آن دو، به شبهات سه گانه ابن قبه در مورد استحاله تعبد به حکم ظاهری و تضاد بین
حکم ظاهری و واقعی اشاره کرده و پاسخ این شبهات را نیز داده است.
فرق میان امارات و
اصول و دیدگاه‌های
میرزای نائینی و اختلاف نظر شهید صدر با وی، حکم تنافی بین احکام ظاهری و واقعی و منظور از این تنافی، حجیت قطع و استدلال شهید صدر در این زمینه و فرق استدلال ایشان با دیدگاه‌های مشهور، حجیت امارات و اصول مثبته، تبعیت دلالت التزامی و مطابقی و حجیت قطع طریقی و موضوعی و دیدگاه‌های شهید صدر و
آیت‌الله خویی در این زمینه، احکام عام و خاص و
ادوات عموم ، مبحث مفاهیم از مباحث پایانی جلد اول است.
ابتدا به بحث درباره حجیت
سنت و
خبر واحد پرداخته شده و آرای اصولی شهید صدر در مورد حجیت قول، فعل و تقریر
معصوم ، حجیت
خبر متواتر ،
حجیت سیره معصوم و
سیره متشرعه ، حجیت
اجماع و مقدار دلالت آن بر حکم شرعی منطبق بر رای معصوم و حجیت خبر واحد و
ادله عقلی و نقلی مترتب بر آن ارائه شده و اختلاف نظر شهید صدر با برخی از اصولیان معاصر در این زمینه مطرح گردیده است. در ادامه به بررسی حجیت ظهور و دلایل آن پرداخته شده و با توجه به اقسام ظهور دلایل عقلی و نقلی مبتنی بر حجیت ظهور و آثار آن در رفع مشکلات مکلف تبیین گردیده و اشکالات مطرح شده در این زمینه توسط شهید صدر رفع گردیده و دیدگاه‌های خاص ایشان در این مبحث تشریح گردیده است. در بخش بعدی ضمن بیان معنای اقسام وجوب مانند
واجب مشروط و مطلق،
واجب معلق و منجز،
واجب تعبدی و توصلی،
واجب تخییری و تعیینی،
واجب نفسی و غیری،
واجب عینی و کفایی و
واجب اصلی و تبعی به بررسی احکام مقدمه واجب و نوع وجوب آن و همچنین مبحث اجزاء در
اوامر ظاهری و اضطراری و مبحث شرط متاخر پرداخته شده و احکام
اجتماع امر و نهی و مساله
ضد و دیدگاه‌های شهید صدر و برخی دیگر از اصولیان معاصر در این زمینه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
نخست به بررسی فرق میان
امارات و اصول و خصوصیات هر یک از آنها پرداخته شده و سپس دیدگاه‌های شهید صدر در این زمینه بازتاب داده شده است. در همین راستا نگارنده به صورت اجمالی تعریفی از اصول چهارگانه عملی یعنی
برائت ،
تخییر ،
احتیاط و
استصحاب ارائه نموده و ادله عقلی و نقلی هر یک از این اصول را بیان کرده و دیدگاه‌های شهید صدر و
شیخ مرتضی انصاری و برخی دیگر از اصولیان معاصر را در این زمینه با هم مقایسه کرده است. در ادامه وی به بحث در مورد
علم اجمالی و تنجز آن برای مکلف پرداخته و برخی از شبهات وارد شده در این زمینه مطرح و دیدگاه‌های خاص شهید صدر و اختلاف نظر ایشان با دیگر اصولیان معاصر به صورت مشروح بیان گردیده است. دوران امر بین وجوب و حرمت در صورت علم اجمالی نسبت به
تکلیف ، دوران امر بین اقل و اکثر در صورت شک در تکلیف و مفاد آن با در نظر گرفتن انواع اقل و اکثر در شرایط و جزئیت و جریان یکی از
اصول عملیه برائت، احتیاط و تخییر و شرایط جریان داشتن این اصول در فروض مذکور از دیگر مباحث مطرح شده در مجلد سوم از این مجموعه است.
نخست به صورت مبسوط به بحث در مورد
اصل استصحاب و ادله عقلی و نقلی مبتنی بر آن پرداخته شده و چندین روایت در این زمینه شرح داده شده و ارکان استصحاب و شرایط جریان اصل استصحاب در
احکام شرعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و دیدگاه‌های شهید صدر با دیگران به ویژه شیخ انصاری و
محقق نراقی در این باره مقایسه گردیده است. بحث درباره اصل مثبت، استصحاب تعلیقی، استصحاب عدم نسخ و استصحاب کلی از دیگر مباحث مطرح شده در این بخش از کتاب است. در قسمت پایانی کتاب
تعارض ادله شرعی با یکدیگر و راه‌های رفع تعارض از آنها در
روایات و اصول عملیه به صورت مشروح بیان گردیده است.
کتاب حاوی پاورقی‌های ارزشمندی است. فهرست مطالب هر یک از مجلدات در انتهای آنها ذکر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
