النسخ عند الفخر الرازی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«النسخ عند الفخر الرازی» نوشته دکتر محمود محمد الحنطور کتابی است که به مبحث «
نسخ »، یکی از مشکل‌ترین و پیچیده‌ترین مباحث قرآن پژوهی، از دیدگاه
فخر رازی می‌پردازد.
نویسنده در این کتاب ابتدا به بیان شرح حالی از فخر رازی و ستایش و مذمت‌هایی که از وی به عمل آمده، پرداخته و سپس دو فراز از وصیت‌های وی، یکی قبل از مرگ و دیگری وصیتی را که به یکی از شاگردانش داشته نقل می‌کند. در بخشی دیگر از کتاب از کسانی که قائل به وجود نسخ در
قرآن کریم هستند و کسانی که منکر این امر هستند به همراه ادله‌ای که بر مدعای خویش اقامه کرده‌اند، یاد شده است. در بخش دیگر به بیان دیدگاههای موجود درباره وقوع نسخ در کتب آسمانی قبل از قرآن کریم بصورت عام و در مورد قرآن بطور خاص پرداخته شده است. بررسی ادله جواز نسخ و بالاتر از آن وقوع نسخ از دیدگاه فخر رازی در بخش دیگری از کتاب آمده است. فخر رازی دو دلیل بر وقوع نسخ اقامه می‌کند:
دلیل اول:
نبوت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم جز با نسخ شرایع قبلی صحیح نیست، پس قطعا نسخ واقع شده است.
دلیل دوم: آیات ۱۰۶ بقره
و ۱۰۱ نحل
. انواع نسخ از دیدگاه فخر رازی همچون: نسخ الحکم دون التلاوة، نسخ التلاوة دون الحکم، نسخ الحکم و التلاوة معا، النسخ الی غیر بدل و غیره، اقسام نسخ از قبیل: نسخ القرآن بالقرآن، نسخ السنة بالسنة، نسخ السنة بالقرآن و غیره، راههای شناخت
ناسخ و
منسوخ ؛ یعنی راه لفظی و راه غیر لفظی، از دیدگاه فخر رازی، مواردی از نسخ که فخر رازی در تفسیر خود از آنها یاد کرده است، نظیر: نسخ القبلة، قیام اللیل و نسخه، صوم عاشورا و نسخه، نسخ تحریم المباشرة، نسخ صدقة النجوی، نسخ العدد فی الجهاد و نسخ الحبس للزناة.
سایر مطالبی است که در این کتاب بدانها پرداخته شده است. در پایان نویسنده مطالبی را به عنوان توضیح درباره دیدگاه فخر رازی در موضوع نسخ ارائه می‌کند. مثلا دیدگاه وی درباره نسخ را که در
تفسیر کبیر او آمده با دیدگاهش در کتاب «المحصول» مخالف می‌بیند. چنانکه برخی از مزایای روش فخر در نسخ را نیز یادآور می‌شود.
کتاب یک مقدمه و ۹ فصل ذیل را در بر می‌گیرد:
الفصل الاول: حیاة الرازی.
الفصل الثانی: وقفات مع وصیة الرازی.
الفصل الثالث: النسخ بین المثبتین و النافین.
الفصل الرابع: ادلة وقوع النسخ عند الرازی.
الفصل الخامس: انواع النسخ عند الرازی.
الفصل السادس: اقسام النسخ عند الرازی.
الفصل السابع: طرق معرفة النسخ عند الرازی.
الفصل الثامن: وقائع النسخ عند الرازی.
الفصل التاسع: تعقیب و توضیح و بیان.
در پایان هم مصادر و منابع کتاب ذکر شده است.
این کتاب به قلم دکتر محمود محمد الحنطور، استاد دانشگاه عین شمس نوشته شده و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۱۴۷ صفحه، چاپ اول آن در سال ۲۰۰۲ میلادی از سوی انتشارات «مکتبة الآداب» قاهره منتشر شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
