• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ام‌ عماره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اُم عُماره، کنیه نَسیبه بنت کعب (تولد پس از ۱۳ قمری /۶۳۴ میلادی)، از زنان صحابی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می باشد.


در پاره ای مآخذ، نام او را « نُسَیبه » نیز ضبط کرده اند،
[۱] کلبی هشام، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۹، به کوشش محمود فردوس العظم، دمشق، دارالیقظة العربیه.
[۲] واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۶۸۵، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
اما نباید او را با یکی دیگر از زنان صحابی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به نام «نُسیبه بنت کعب» که « ام عطیه » کنیه داشت و او نیز از انصار بود، خَلط کرد.
[۳] واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۶۸۵ که از هر دو در یک واقعه نام برده است، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۴] خلیفة بن خیاط، الطبقات، ج۲، ص۸۷۸، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
[۵] ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۴۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
[۶] ابن ماکولا علی، الاکمال، ج۷، ص۳۳۷-۳۳۸، به کوشش نایف عباسی، بیروت.


پدر ام عماره، کعب بن عمرو ، از بنی مازِن خزرج - قبیله مشهور یثرب (مدینه بعدی) - و مادر وی رباب دختر عبدالله نیز از همان قبیله بود.
[۷] کلبی هشام، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۹، به کوشش محمود فردوس العظم، دمشق، دارالیقظة العربیه.
[۸] ابن‌هشام عبدالملک، سیرة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ج۲، ص۳۱۹، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م.
[۹] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.

دو برادر او، عبدالله و عبدالرحمان بن کعب نیز از اصحاب به شمار می‌رفتند.
[۱۰] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.


ام عماره گویا نخست با زید بن عاصم از بنی نجارِ خزرج ازدواج کرد و از او دو فرزند به نام های « حبیب » - که بدین سبب به او « ام حبیب » نیز گفته می‌شد
[۱۱] ابن‌هشام عبدالملک، سیرة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ج۲، ص۳۱۹، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م.
[۱۲] بلاذری احمد، فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۶ به نقل از واقدی، به کوشش عبدالله و عمر انیس الطباع، بیروت، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۷م.
- و « عبدالله » داشت که هر دو در شمار اصحاب بودند.
[۱۳] کلبی هشام، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۹، به کوشش محمود فردوس العظم، دمشق، دارالیقظة العربیه.


ام عماره، در شهر مدینه از نخستین گروندگان به اسلام و یکی از دو زنی بود که گفته‌اند در بیعت دوم عقبه اسلام آورد. در این بیعت، همسر بعدی او، غزیة بن عمرو - از بنی نجار - که ام عماره از او نیز دو فرزند به نام های «تمیم» و «خوله» داشت - شرکت جست.
[۱۴] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
[۱۵] بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۰، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
[۱۶] ابن‌هشام عبدالملک، سیرة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ج۲، ص۳۱۹، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م.


ام عماره برای کمک به جنگجویان و زخمیان در چند غزوه حضور داشت و به ویژه در غزوه احد ، چون پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را در تنگنا دید، جان فشانی بسیار از خود نشان داد، چندانکه زخم ها برداشت
[۱۷] واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۶۸، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۱۸] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
و به همین سبب پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) او را ستایش، و سپس از وی عیادت کرد.
[۱۹] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۲-۳۰۳، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
[۲۰] بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۵-۳۲۶، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.

وی اگرچه به سبب زخم هایی که در احد برداشته بود، از شرکت در غزوه حمراء الاسد بازماند،
[۲۱] واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۶۸-۲۷۳، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۲۲] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۲، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
اما در دیگر غزوات و حوادث همراه لشکریان اسلام بود.
[۲۳] واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۵۷۴، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۲۴] واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۷۳۵، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۲۵] خلیفة بن خیاط، الطبقات، ج۲، ص۸۸۰، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
[۲۶] ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۴۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
[۲۷] ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۲۷۸، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق.


ام عماره در دوره خلافت ابوبکر ، در جنگ یمامه نیز شرکت جست و در همین جنگ یک دست خود را از دست داد.
[۲۸] واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۶۹، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۲۹] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۴، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
[۳۰] بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۵، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
[۳۱] بلاذری احمد، فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۶، به کوشش عبدالله و عمر انیس الطباع، بیروت، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۷م.
[۳۲] ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۲۸۱، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق.

به تاریخ درگذشت او در مآخذ اشاره ای نشده است، اما از متن یک روایت چنین برمی آید که تا دوره خلافت عمر بن خطاب زنده بوده است.
[۳۳] ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۳، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
[۳۴] بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۵-۳۲۶، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.


از ام عماره چند حدیث از قول رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده است.
[۳۵] احمد بن حنبل، مسند، ج۶، ص۴۳۹، قاهره، ۱۳۱۳ق.
[۳۶] ابن ماجه محمد، سنن، ج۱، ص۵۵۶، به کوشش محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، ۱۳۹۵ق/ ۱۹۷۵م.
[۳۷] مزی یوسف، تحفة الاشراف، ج۱۳، ص۹۲-۹۳، بمبئی، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۲م.


۱) ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق؛
۲) ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م؛
۳) ابن ماجه محمد، سنن، به کوشش محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، ۱۳۹۵ق/ ۱۹۷۵م؛
۴) ابن ماکولا علی، الاکمال، به کوشش نایف عباسی، بیروت؛
۵) ابن‌هشام عبدالملک، سیرة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م؛
۶) احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق؛
۷) بلاذری احمد، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م؛
۸) بلاذری احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله و عمر انیس الطباع، بیروت، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۷م؛
۹) خلیفة بن خیاط، الطبقات، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م؛
۱۰) ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق؛
۱۱) کلبی هشام، نسب معد و الیمن الکبیر، به کوشش محمود فردوس العظم، دمشق، دارالیقظة العربیه؛
۱۲) مزی یوسف، تحفة الاشراف، بمبئی، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۲م؛
۱۳) واقدی محمد، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م؛

۱. ↑ کلبی هشام، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۹، به کوشش محمود فردوس العظم، دمشق، دارالیقظة العربیه.
۲. ↑ واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۶۸۵، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۳. ↑ واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۶۸۵ که از هر دو در یک واقعه نام برده است، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۴. ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ج۲، ص۸۷۸، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
۵. ↑ ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۴۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
۶. ↑ ابن ماکولا علی، الاکمال، ج۷، ص۳۳۷-۳۳۸، به کوشش نایف عباسی، بیروت.
۷. ↑ کلبی هشام، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۹، به کوشش محمود فردوس العظم، دمشق، دارالیقظة العربیه.
۸. ↑ ابن‌هشام عبدالملک، سیرة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ج۲، ص۳۱۹، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م.
۹. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۱۰. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۱۱. ↑ ابن‌هشام عبدالملک، سیرة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ج۲، ص۳۱۹، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م.
۱۲. ↑ بلاذری احمد، فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۶ به نقل از واقدی، به کوشش عبدالله و عمر انیس الطباع، بیروت، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۷م.
۱۳. ↑ کلبی هشام، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۹، به کوشش محمود فردوس العظم، دمشق، دارالیقظة العربیه.
۱۴. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۱۵. ↑ بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۰، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
۱۶. ↑ ابن‌هشام عبدالملک، سیرة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ج۲، ص۳۱۹، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م.
۱۷. ↑ واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۶۸، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۱۸. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۱، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۱۹. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۲-۳۰۳، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۲۰. ↑ بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۵-۳۲۶، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
۲۱. ↑ واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۶۸-۲۷۳، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۲۲. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۲، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۲۳. ↑ واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۵۷۴، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۲۴. ↑ واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۷۳۵، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۲۵. ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ج۲، ص۸۸۰، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
۲۶. ↑ ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۴۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
۲۷. ↑ ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۲۷۸، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق.
۲۸. ↑ واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۶۹، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۲۹. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۴، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۳۰. ↑ بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۵، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
۳۱. ↑ بلاذری احمد، فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۶، به کوشش عبدالله و عمر انیس الطباع، بیروت، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۷م.
۳۲. ↑ ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۲۸۱، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق.
۳۳. ↑ ابن سعد محمد، کتاب الطبقات الکبیر، ج۸، ص۳۰۳، به کوشش بروکلمان و دیگران، لیدن، ۱۳۲۱ق.
۳۴. ↑ بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۵-۳۲۶، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
۳۵. ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج۶، ص۴۳۹، قاهره، ۱۳۱۳ق.
۳۶. ↑ ابن ماجه محمد، سنن، ج۱، ص۵۵۶، به کوشش محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، ۱۳۹۵ق/ ۱۹۷۵م.
۳۷. ↑ مزی یوسف، تحفة الاشراف، ج۱۳، ص۹۲-۹۳، بمبئی، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۲م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ام‌عماره»، ج۱۰، ص۳۹۴۸.    



جعبه ابزار