بعل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بعل ، نام معبود قوم
الیاس است. در اینکه این
معبود ، بتی چون سایر بتها بوده یا نام زنی یا به معنای صاحب و مالک،
اختلاف است.
عربی یا
عجمی بودن واژه بَعْل، مورد اختلاف است. دیدگاه نخست، کاربرد متداول و فراوان آن در
زبان عربی را دلیل عربی بودن آن می‌داند.
در زبان عبری این واژه به معنای
رب النوع آمده است
؛ اما در اصطلاح فرهنگ اسلامی بعل اسم عَلَم برای بتی است که در شهر «
بعلبک »
لبنان ،
بنی‌اسرائیل آن را می‌پرستیده‌اند تا اینکه الیاس پیامبر برای هدایت آنان مبعوث شد. گویند: نام این شهر نیز برگرفته از نام همان بت‌است.
واژه بعل، سه بار در
قرآن آمده است: در
آیه ۱۲۸
نساء و ۷۲
هود معنای شوهر و در
آیه ۱۲۵
صافات معنای بت دارد:«و اِنَّ اِلیاسَ لَمِنَ المُرسَلین • اِذ قالَ لِقَومِهِ اَلا تَتَّقون• اَتَدعونَ بَعلاً‌و تَذَرونَ اَحسَنَ الخلِقین». مفسران در معنا و مصداق بعل در آیه ۱۲۵ صافّات
اختلاف کرده‌اند. برخی چون
عکرمه ،
مجاهد ،
قتاده و سدی آن را واژه‌ای یمنی به معنای
رب دانسته‌اند.
ابن‌اسحاق بعل را نام زنی دانسته است که پرستیده می‌شده؛ اما
آلوسی و برخی دیگر از مفسران این قول را نپذیرفته‌اند. مطابق قول
ابن‌عباس ،
حسن ،
ضحاک و
ابن‌زید که از شهرت برخوردار است
، مراد از بعل بتی به همین نام در بعلبک بوده و نام این شهر برگرفته از همان بت است.
منابع تفسیری و لغوی در بیان ویژگیهای
بت بعل، آن را از
طلا ، توخالی، چهارروی، دارای ارتفاع ۲۰ ذراعی و دو
یاقوت بزرگ در
چشم ، مانند انسانی نشسته بر صندلی در حال خوردن چیزی وصف کرده‌اند که
شیطان با سخن گفتن از درون آن، مردم را به گمراهی می‌کشانده است.
البته داستان‌پردازی مربوط به ورود شیطان به درون بت را شماری از مفسران نقد کرده و آن را از
اسرائیلیات و
قادح معجزات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) برشمرده‌اند. تصویر بتی با این ویژگیها در
موزه لوور پاریس موجود است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «بعل (قرآن)».
