• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بنی‌ تیم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بنی تیم از تیره‌های قریش و اثرگذار در رویدادهای مکه بوده است.


بنی تیم، تبار تیم بن مرة بن کعب بن لؤی (جد هفتم پیامبر)، از تیره‌های مشهور قریش ساکن در مکه ، معروف به تیم قریش
[۱] نسب قریش، مصعب بن عبدالله، ج۱، ص۹۷.    
[۲] تاریخ طبری، ج۲، ص۲۵۵.    
[۳] تاریخ طبری، ج۲، ص۲۷۲.
بود که افراد آن «مری» لقب یافتند.
[۴] لب اللباب، سیوطی، ص۲۴۳.    
در میان عرب، تیره‌هایی دیگر نیز به بنی تیم شهرت داشتند که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به تیم اللات از تیره‌های قبیله بکر بن وائل ، تیم بن ثعلبه و تیم الرباب از قبیله بنی تمیم ، از عرب عدنانی ساکن در نجد ، اشاره کرد.
[۵] الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۱، ص۴۹۷-۴۹۸.
[۶] معجم قبائل العرب، عمر کحاله، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸.    

از سعد و احب و در برخی منابع نیز از شکامه به عنوان پسران تیم بن مره نام برده شده است. نسل تیم از سعد و شکامه ادامه یافت و نامدارترین افراد بنی تیم از نسل عمرو بن کعب بن سعد بودند.
[۷] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۵۱.    
[۸] الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۱۴۰.
[۹] الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۳۶۸.
خانه‌های آن‌ها از جمله خانه عبدالله بن جدعان و عبدالله بن معمر بن عثمان در یکی از ورودی‌های شهر قرار داشت. از این رو، این ورودی با عنوان باب بنی تیم معروف شد.
[۱۰] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۰.


آن‌ها چون دیگر تیره‌های قریش، بت هبل را می‌پرستیدند.
[۱۱] اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۶۵.
[۱۲] اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۱۶۱.
[۱۳] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۴۷.
از چگونگی حج گزاری آنان گزارشی در دست نیست. با توجه به قریشی بودن ایشان، می‌توان حج گزاری قریش و تیمیان را یکسان دانست.
از آن جا که برخی نخلستان‌ها و چاه‌های مکه و بیرون از آن همچون چاه‌های رم، خم، حفر و ثریا
[۱۴] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۴۹-۱۵۰.
[۱۵] معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۲، ص۷۷.    
[۱۶] معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۲، ص۲۷۵.    
[۱۷] معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۲، ص۳۸۹-۳۹۰.    
[۱۸] معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۳، ص۷۰.    
به آن‌ها منسوب بود، می‌توان حدس زد که آن‌ها به باغداری و کشاورزی مشغول بودند. از ایشان در برخی رویدادهای عصر جاهلی یاد شده که حاکی از جایگاه اجتماعی آن‌ها است. آورده‌اند که در بازسازی کعبه (۵ سال پیش از بعثت ) همراه بنی مخزوم ، عهده دار ساخت دیوار میان رکن حجرالاسود و رکن یمانی شدند. در گزارشی دیگر آمده که ساخت دیوار پشتی خانه خدا (دبر البیت) بر عهده آن‌ها نهاده شد.
[۱۹] اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۱۶۱.
[۲۰] المنمق، ابن حبیب، ص۲۷۳.    
[۲۱] تاریخ طبری، ج۲، ص۲۸۸.    
همچنین در نبرد فجار (نبرد در ماه‌های حرام) به رهبری عبدالله بن جدعان با قبیله هوازن جنگیدند.
[۲۲] المحبر، ابن حبیب، ص۱۷۹-۱۸۰.
[۲۳] المنمق، ابن حبیب، ص۱۷۳-۱۷۴.    
بنی تیم در «حلف المطیبین» که پس از چالش قبیله‌ای میان بنی عبدالدار و بنی عبد مناف برای تصاحب مناصب مکه صورت گرفت، با بنی عبد مناف، بنی زهرة بن کلاب، بنی حارث بن فهر و بنی اسد بن عبدالعزی هم پیمان شدند.
[۲۴] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۰-۱۳۲.
[۲۵] المنمق، ابن حبیب، ص۵۲-۵۳.    
[۲۶] المنمق، ابن حبیب، ص۱۸۹-۱۹۰.    
[۲۷] البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۲، ص۲۰۹-۲۱۰.
برجسته‌ترین نقش اجتماعی بنی تیم پنج سال پیش از بعثت در پیمان حلف الفضول تجلی یافت. این پیمان در حمایت از مظلومان میان برخی تیره‌های قریش و در خانه عبدالله بن جدعان تیمی منعقد شد.
[۲۸] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۱.
[۲۹] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۳.
[۳۰] الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۱۸۰.
[۳۱] المنمق، ابن حبیب، ص۵۲-۵۳.    
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز در این پیمان حضور داشت و از آن به نیکی یاد کرده است.
[۳۲] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۱.
[۳۳] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۳.
[۳۴] المنمق، ابن حبیب، ص۵۲-۵۳.    
نیز بنی تیم در دوران جاهلی منصب اشناق (تعیین میزان دیات) را بر عهده داشتند. در آستانه ظهور اسلام ، ابوبکر این مسؤولیت را بر عهده داشت.
[۳۵] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۶۶.    
[۳۶] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۲۰۶.    


با ظهور اسلام، بسیاری از بنی تیم به شرک خود باقی ماندند و به مخالفت و یا سکوت در برابر آیین جدید پرداختند. در این میان، می‌توان از ابی قحافه پدر ابوبکر نام برد که تا فتح مکه (۸ق.) اسلام نیاورد.
[۳۷] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۳۷۴.    
عبدالرحمن پسر ابوبکر نیز در نبرد بدر لشکر قریش را همراهی کرد.
[۳۸] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۷۱.    
او در صحنه نبرد احد با پدرش روبه رو شد؛ ولی آن دو با هم نجنگیدند.
[۳۹] المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۵۷.    
[۴۰] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۶۳۸.
[۴۱] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۳۹۲.
از عمیر بن عثمان بن عمرو و عثمان بن مالک بن عبیدالله به عنوان کشتگان بدر و از مالک بن عبیدالله، برادر طلحه، و عمرو بن عبدالله بن جدعان و مسافع بن عیاض بن صخر بن عامر و جابر بن زبیر که از هم پیمانان تیم بودند، به عنوان اسیران بدر یاد شده است.
[۴۲] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۷۱۰.
[۴۳] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۷۱۵.
[۴۴] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۲، ص۳_ ۸.
[۴۵] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۷۱.    
از نقش بنی تیم در دیگر رویدادهای مدینه تا فتح مکه (۸ق.) گزارشی در دست نیست. آن‌ها در این سال همانند دیگر قریش مسلمان شدند.
[۴۶] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۳۷۴.    

برخی از بنی تیم چون ابوبکر، طلحة بن عبیدالله و بلال، از موالی بنی تیم، در سال‌های نخست دعوت پیامبر مسلمان شدند و بعضی در سال پنجم بعثت به حبشه هجرت کردند. عمر بن عثمان بن عمرو
[۴۷] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۵-۱۱۶.    
[۴۸] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۹.
[۴۹] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۳۲۶.
و حارث بن خالد بن صخر، پسر دایی ابوبکر، همراه همسرش ریطه بنت حارث بن جبله تیمی از جمله آن‌ها هستند. فرزندان او موسی، عایشه ، زینب و فاطمه در همان جا زاده شدند.
[۵۰] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۶۵-۱۶۶.
[۵۱] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۲۵-۳۲۶.    

در هجرت پیامبر به مدینه، ابوبکر، از چهره‌های برجسته بنی تیم، همراه او بود و سپس خاندان ابوبکر به او پیوستند.
[۵۲] الطبقات، ابن سعد، ج۸، ص۲۱۶.    
[۵۳] انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۴۴.
اینان و دیگر تیمیان مهاجر در غزوه‌ها و رویدادهای عصر مدنی پیامبر نقش داشتند. در فتح مکه (۸ق.) گروهی از بنی تیم همراه او بودند.
[۵۴] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۳۷۴.    
برخی از بنی تیم مانند ابوبکر، طلحه و عایشه در حجة الوداع (۱۰ق.) حضور داشتند و از شاهدان و راویان رخداد غدیر بودند.
[۵۵] الغدیر، امینی، ج۱، ص۴۶.    
[۵۶] الغدیر، امینی، ج۱، ص۱۱۰-۱۱۱.    
[۵۷] الغدیر، امینی، ج۱، ص۱۱۷.


در جریان سقیفه که برخی از انصار در شکل گیری آن پیشقدم بودند، ابوبکر چهره برجسته بنی تیم به عنوان خلیفه انتخاب شد. پس از این رخداد «تیم» کنار «عدی»، کنایه‌ای از ابوبکر و عمر شد.
[۵۸] الامامة و السیاسه، ابن قتیبه، ج۲، ص۱۲۷.    
[۵۹] الطبقات، ابن سعد، ج۴، ص۳۳۸.
[۶۰] الکامل، ابن اثیر، ج۲، ص۳۲۵.    

بنی تیم در دوران خلفای بعد نیز کم و بیش دارای نقش سیاسی و اجتماعی بودند. در فتوحات و پس از آن، برخی از آن‌ها در دیگر مناطق ساکن شدند. به گفته مستوفی (م. ۷۹۷ق.) نسل ابوبکر در قزوین سلسله حکومتگر افتخاریان را پدید آوردند و زیر حاکمیت مغولان از دوره منگوقاآن (م. ۶۵۵ق.) تا دوره اولجایتو (م. ۷۱۶ق.) در بیشتر اوقات حکومت کردند.
[۶۱] تاریخ گزیده، حمد الله مستوفی، ص۷۹۶-۷۹۹.
با آغاز خلافت امام علی علیه‌السّلام ، به رغم بیعت نخست برخی از تیمیان مانند طلحه با امام، برخی از چهره‌های سرشناس آن‌ها همچون عایشه و طلحه که خود از محرکان شورش بر ضد عثمان بودند، به بهانه خون خواهی عثمان به مخالفت با امام پرداختند و نخستین نبرد (۳۶ق.) را در دوره حکومت او به راه انداختند. طلحه و پسرش محمد از کشته شدگان این نبرد بودند.
[۶۲] تاریخ طبری، ج۴، ص۴۲۸-۴۲۹.    
[۶۳] تاریخ طبری، ج۴، ص۴۳۴-۴۳۵.    
[۶۴] الجمل، ص۲۲۶-۲۲۹.    
عبدالرحمن، برادر طلحه، نیز در این نبرد کشته شد.
[۶۵] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹.    
در برابر این گروه از مخالفان تیمی، محمد بن ابی‌بکر دیگر چهره برجسته این قبیله در صف یاران امام بود و پس از نبرد جمل، از سوی امام به استانداری مصر برگزیده شد و در حمله سپاهیان معاویه به مصر، به گونه‌ای دلخراش به شهادت رسید. سخنان امام در سوگ محمد، بیانگر دلبستگی امام به او است.
[۶۶] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۳۲۴-۳۲۵.    


از چهره‌های برجسته بنی تیم پیش از اسلام می‌توان از عبدالله بن جدعان نام برد که پیمان حلف الفضول در خانه او منعقد شد. او به بخشندگی، سخاوت و مردم داری شهرت داشت.
[۶۷] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۵۷.    
[۶۸] الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۲.
[۶۹] المنمق، ابن حبیب، ص۱۴۷.    
گروهی از تاریخ نگاران از دیدار او با سیف بن ذی یزن در یمن
[۷۰] المنمق، ابن حبیب، ص۴۲۷.    
[۷۱] دلائل النبوه، بیهقی، ج۲، ص۹.    
[۷۲] المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۲۷۷.    
و نیز کسری پادشاه ایران یاد کرده‌اند.
[۷۳] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۵۵-۱۵۶.    
[۷۴] الاغانی، ابوالفرج الاصفهانی، ج۸، ص۴۵۱.    
در عصر اسلامی نیز برخی از صحابه پیامبر و تابعین و والیان سرزمین‌های اسلامی از تیره بنی تیم بودند. ابوبکر بن ابی قحافه که در سال‌های نخست دعوت، مسلمان شد، پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در سقیفه بنی ساعده به خلافت رسید.
[۷۵] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۲، ص۶۵۶-۶۵۸.
[۷۶] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۶۳.    
[۷۷] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۷۳.    
وی را از دانایان به نسب عرب به شمار آورده‌اند.
[۷۸] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۲۵۰.
عایشه دختر ابوبکر از همسران رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و طلحة بن عبیدالله تیمی نیز از نخستین مسلمانان
[۷۹] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۵۳-۶۰.
و از اعضای شورای شش نفره عمر بودند.
[۸۰] المحبر، ابن حبیب، ص۱۵۱.    
[۸۱] الامامة و السیاسه، ابن قتیبه، ج۱، ص۴۲.    
[۸۲] البدء و التاریخ، مطهر المقدسی، ج۵، ص۱۸۹-۱۹۰.    
وی به رغم بیعت با امام علی علیه‌السّلام بر خلاف سوگندش بیعت خود را شکست و در نبرد جمل برابر امام قرار گرفت.
[۸۳] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷۸.
[۸۴] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۰-۱۸۱.
[۸۵] تاریخ طبری، ج۴، ص۴۲۷-۴۲۸.    
[۸۶] تاریخ طبری، ج۴، ص۵۰۹.    
بلال بن رباح از موالیان بنی تیم، از نخستین مسلمانان و مؤذن رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بود.
[۸۷] انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۱۸۱.
از دیگر شخصیت‌های بنی تیم می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
قنفذ بن عمیر بن جدعان تیمی از والیان مکه در روزگار خلیفه دوم
[۸۸] تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۸۷.
[۸۹] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۴۶۱.    
؛ صبیحة بن حارث بن جبله از مهاجران که عمر او را همراه شماری مامور تعیین اعلام (نشانه‌های) حرم کرد
[۹۰] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۲، ص۷۳۵.    
؛ عبدالله بن عبدالرحمن بن قاسم قاضی مدینه در دوران خلافت منصور عباسی و حکمرانی حسن بن زید بر مدینه
[۹۱] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۲.    
[۹۲] تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۲۸۶.
[۹۳] جمهرة انساب العرب، ابن حزم، ص۱۳۸.    
؛ عبدالله بن عثمان تیمی قاضی مدینه از سوی عمرو بن سعید اموی در روزگار خلافت یزید
[۹۴] تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۱۵۹.
؛ قاسم بن محمد بن ابوبکر (م. ۱۸۰ق.) از فقیهان هفت گانه مدینه
[۹۵] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۰.    
؛ دخترش‌ ام فروه مادر امام صادق علیه‌السّلام
[۹۶] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۸۱.
[۹۷] تاریخ طبری، ج۱۱، ص۶۵۲.    
[۹۸] الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۸، ص۲۵۰.    
؛ عبدالله بن محمد از نوادگان طلحه، از قاضیان مدینه و مکه در دوران خلافت هارون الرشید
[۹۹] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۴۰۱.
[۱۰۰] تاریخ طبری، ج۸، ص۱۳۲.    
[۱۰۱] المنتظم، ابن جوزی، ج۹، ص۱۶۸.    
؛ محمد بن منکدر بن عبدالله تیمی از تابعان و محدثان که بیش از ۲۰۰ حدیث از صحابه گزارش کرده است
[۱۰۲] الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۱، ص۴۹۹.
[۱۰۳] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۶۱.    
؛ علی بن زید بن جدعان از راویان مشهور که بعضی از اسناد روایی تراجم به او ختم می‌شوند
[۱۰۴] انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۳۵۵.
[۱۰۵] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۶۰.    
؛ ابوعثمان ربیعة بن ابی عبدالرحمن، مشهور به ربیعة الرای، از اصحاب رای در استنباط فقهی
[۱۰۶] الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۶، ص۶۰.    
[۱۰۷] المعارف، ابن قتیبه، ص۴۹۶.    
[۱۰۸] تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۸، ص۴۱۷.
؛ سلیمان بن قته از موالیان تیم و از شاعران شیعی و سراینده اشعاری در رثای امام حسین علیه‌السّلام و شهدای کربلا
[۱۰۹] المعارف، ابن قتیبه، ص۵۹۸.    
[۱۱۰] مقتل الحسین، ابومخنف، ص۱۶۷.    
[۱۱۱] انساب الاشراف، بلاذری، ج۵، ص۱۴۷.    
؛ عبدالله بن قنفذ بن عمیر، نخستین صاحب شرطه در روزگار عثمان
[۱۱۲] تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۱۰۶.
[۱۱۳] المحبر، ابن حبیب، ص۳۷۳.    
؛ اسحق بن طلحة بن عبیدالله از مسؤولان دیوان خراج خراسان در روزگار معاویه
[۱۱۴] المعارف، ابن قتیبه، ص۲۳۲.    
[۱۱۵] تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۴، ص۱۷۸.
؛ محمد بن طلحة بن محمد که او را از داناترین افراد به دانش نسب دانسته‌اند
[۱۱۶] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۰۳۷.    
؛ اسماعیل بن یسار نسائی و ابوعبیده معمر بن مثنی نحوی شعوبی از موالیان بنی تیم. ابوعبیده در نکوهش عرب کتابی نگاشت.
[۱۱۷] المعارف، ابن قتیبه، ص۵۴۳.
[۱۱۸] الاغانی، ابوالفرج الاصفهانی، ج۴، ص۵۳۶.    
[۱۱۹] الفهرست، شیخ طوسی، ص۵۸-۶۰.


اخبار مکه: الازرقی (م. ۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛ الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق؛ اسد الغابه: ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی؛ الاغانی: ابوالفرج الاصفهانی (م. ۳۵۶ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق؛ الامامة و السیاسه: ابن قتیبه (م. ۲۷۶ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، الرضی، ۱۴۱۳ق؛ انساب الاشراف: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش محمودی، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۴ق؛ الانساب: عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق؛ الاشتقاق: ابن درید (م. ۳۲۱ق.) ، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۱ق؛ البدء و التاریخ: المطهر المقدسی (م. ۳۵۵ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۹۰۳م؛ البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق؛ تاریخ خلیفه: خلیفة بن خیاط (م. ۲۴۰ق.) ، به کوشش فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ گزیده: حمد الله مستوفی (م. قرن۷ق.) ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۴ش؛ تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م. ۲۹۲ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق؛ جمهرة انساب العرب: ابن حزم (م. ۴۵۶ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ دلائل النبوه: البیهقی (م. ۴۵۸ق.) ، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛ سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق؛ السیرة النبویه: ابن هشام (م. ۲۱۳/۲۱۸ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه؛ الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ الغدیر: الامینی (م. ۱۳۹۰ق.) ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۶ش؛ الفهرست: الطوسی (م. ۴۶۰ ق)، به کوشش قیومی، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق؛ الکامل فی التاریخ: ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ لب اللباب فی تحریر الانساب: السیوطی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار صادر؛ المحبر: ابن حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده؛ المعارف: ابن قتیبه (م. ۲۷۶ق.) ، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، ۱۳۷۳ش؛ معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م؛ معجم قبائل العرب، عمر کحاله، بیروت، الرساله، ۱۴۰۵ق؛ المغازی: الواقدی (م. ۲۰۷ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛ مقتل الحسینعلیه السلام: ابومخنف (م. ۱۵۷ق.) ، به کوشش الغفاری، قم، المطبعة العلمیه؛ المنتظم: ابن جوزی (م. ۵۹۷ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق؛ المنمق: ابن حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق؛ نسب قریش: مصعب بن عبدالله الزبیری (م. ۲۳۶ق.) ، به کوشش بروفسال، قاهره، دار المعارف.

۱. ↑ نسب قریش، مصعب بن عبدالله، ج۱، ص۹۷.    
۲. ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۲۵۵.    
۳. ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۲۷۲.
۴. ↑ لب اللباب، سیوطی، ص۲۴۳.    
۵. ↑ الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۱، ص۴۹۷-۴۹۸.
۶. ↑ معجم قبائل العرب، عمر کحاله، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸.    
۷. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۵۱.    
۸. ↑ الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۱۴۰.
۹. ↑ الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۳۶۸.
۱۰. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۰.
۱۱. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۶۵.
۱۲. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۱۶۱.
۱۳. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۴۷.
۱۴. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۴۹-۱۵۰.
۱۵. ↑ معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۲، ص۷۷.    
۱۶. ↑ معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۲، ص۲۷۵.    
۱۷. ↑ معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۲، ص۳۸۹-۳۹۰.    
۱۸. ↑ معجم البلدان، یاقوت الحموی، ج۳، ص۷۰.    
۱۹. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۱۶۱.
۲۰. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۲۷۳.    
۲۱. ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۲۸۸.    
۲۲. ↑ المحبر، ابن حبیب، ص۱۷۹-۱۸۰.
۲۳. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۱۷۳-۱۷۴.    
۲۴. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۰-۱۳۲.
۲۵. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۵۲-۵۳.    
۲۶. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۱۸۹-۱۹۰.    
۲۷. ↑ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۲، ص۲۰۹-۲۱۰.
۲۸. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۱.
۲۹. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۳.
۳۰. ↑ الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۱۸۰.
۳۱. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۵۲-۵۳.    
۳۲. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۱.
۳۳. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۳۳.
۳۴. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۵۲-۵۳.    
۳۵. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۶۶.    
۳۶. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۲۰۶.    
۳۷. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۳۷۴.    
۳۸. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۷۱.    
۳۹. ↑ المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۵۷.    
۴۰. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۶۳۸.
۴۱. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۳۹۲.
۴۲. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۷۱۰.
۴۳. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۷۱۵.
۴۴. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۲، ص۳_ ۸.
۴۵. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۷۱.    
۴۶. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۳۷۴.    
۴۷. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۵-۱۱۶.    
۴۸. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۹.
۴۹. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۳۲۶.
۵۰. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۶۵-۱۶۶.
۵۱. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۲۵-۳۲۶.    
۵۲. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۸، ص۲۱۶.    
۵۳. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۴۴.
۵۴. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۳۷۴.    
۵۵. ↑ الغدیر، امینی، ج۱، ص۴۶.    
۵۶. ↑ الغدیر، امینی، ج۱، ص۱۱۰-۱۱۱.    
۵۷. ↑ الغدیر، امینی، ج۱، ص۱۱۷.
۵۸. ↑ الامامة و السیاسه، ابن قتیبه، ج۲، ص۱۲۷.    
۵۹. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۴، ص۳۳۸.
۶۰. ↑ الکامل، ابن اثیر، ج۲، ص۳۲۵.    
۶۱. ↑ تاریخ گزیده، حمد الله مستوفی، ص۷۹۶-۷۹۹.
۶۲. ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۴۲۸-۴۲۹.    
۶۳. ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۴۳۴-۴۳۵.    
۶۴. ↑ الجمل، ص۲۲۶-۲۲۹.    
۶۵. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۳۹.    
۶۶. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۳۲۴-۳۲۵.    
۶۷. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۵۷.    
۶۸. ↑ الانشقاق، ابن درید، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۲.
۶۹. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۱۴۷.    
۷۰. ↑ المنمق، ابن حبیب، ص۴۲۷.    
۷۱. ↑ دلائل النبوه، بیهقی، ج۲، ص۹.    
۷۲. ↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۲، ص۲۷۷.    
۷۳. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۵۵-۱۵۶.    
۷۴. ↑ الاغانی، ابوالفرج الاصفهانی، ج۸، ص۴۵۱.    
۷۵. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۲، ص۶۵۶-۶۵۸.
۷۶. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۶۳.    
۷۷. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۷۳.    
۷۸. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۲۵۰.
۷۹. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۵۳-۶۰.
۸۰. ↑ المحبر، ابن حبیب، ص۱۵۱.    
۸۱. ↑ الامامة و السیاسه، ابن قتیبه، ج۱، ص۴۲.    
۸۲. ↑ البدء و التاریخ، مطهر المقدسی، ج۵، ص۱۸۹-۱۹۰.    
۸۳. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷۸.
۸۴. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۰-۱۸۱.
۸۵. ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۴۲۷-۴۲۸.    
۸۶. ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۵۰۹.    
۸۷. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۱۸۱.
۸۸. ↑ تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۸۷.
۸۹. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۴۶۱.    
۹۰. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۲، ص۷۳۵.    
۹۱. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۲.    
۹۲. ↑ تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۲۸۶.
۹۳. ↑ جمهرة انساب العرب، ابن حزم، ص۱۳۸.    
۹۴. ↑ تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۱۵۹.
۹۵. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۱۰.    
۹۶. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۸۱.
۹۷. ↑ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۶۵۲.    
۹۸. ↑ الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۸، ص۲۵۰.    
۹۹. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۴۰۱.
۱۰۰. ↑ تاریخ طبری، ج۸، ص۱۳۲.    
۱۰۱. ↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۹، ص۱۶۸.    
۱۰۲. ↑ الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۱، ص۴۹۹.
۱۰۳. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۶۱.    
۱۰۴. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۳۵۵.
۱۰۵. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۱۶۰.    
۱۰۶. ↑ الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۶، ص۶۰.    
۱۰۷. ↑ المعارف، ابن قتیبه، ص۴۹۶.    
۱۰۸. ↑ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۸، ص۴۱۷.
۱۰۹. ↑ المعارف، ابن قتیبه، ص۵۹۸.    
۱۱۰. ↑ مقتل الحسین، ابومخنف، ص۱۶۷.    
۱۱۱. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۵، ص۱۴۷.    
۱۱۲. ↑ تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۱۰۶.
۱۱۳. ↑ المحبر، ابن حبیب، ص۳۷۳.    
۱۱۴. ↑ المعارف، ابن قتیبه، ص۲۳۲.    
۱۱۵. ↑ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۴، ص۱۷۸.
۱۱۶. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۰۳۷.    
۱۱۷. ↑ المعارف، ابن قتیبه، ص۵۴۳.
۱۱۸. ↑ الاغانی، ابوالفرج الاصفهانی، ج۴، ص۵۳۶.    
۱۱۹. ↑ الفهرست، شیخ طوسی، ص۵۸-۶۰.


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«بنی‌ تیم».    



جعبه ابزار