• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تاج‌القراء کرمانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تاج القُرّاءِ کرمانی، ابوالقاسم برهان الدّین محمودبن حمزه، فقیه ، نحوی ، مفسر و مُقری شافعی در قرن پنجم است.



از تاریخ تولد و حیاتش اطلاع زیادی در دست نیست، تنها گفته‌اند که تا پایان عمر در شهر خود مانده و به جایی سفر نکرده است.
استادان وی ناشناخته اند، از شاگردانش نیز تنها ابن ابی مریم نحوی، خطیب و عالم شیرازی، را نام برده اند.
[۱] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۲۴، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۳] ابن فوطی، مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج۳، ص۲۱۶، چاپ محمدالکاظم، تهران ۱۴۱۶.
[۴] ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).



تبحر تاج القرّاء در علوم قرائت و غریب القرآن و متشابه القرآن بوده و در این زمینه آثار مشهوری نگاشته است.
ابن جزری
[۵] ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).
وی را امام کبیر، ثقه و دارای مرتبت بلند خوانده و یاقوت حموی
[۶] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
او را اعجوبه ای در استنباط و دقت فهم دانسته است.
تاج القرّاء معتقد بود که ترتیب کنونی سوره های قرآنی، آسمانی بوده و در لوح محفوظ نیز بدینگونه است
[۷] زرکشی، ج ۱، ص ۲۵۹.



او اندکی بعداز ۵۰۰ درگذشته است.
[۸] ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).



مهمترین آثار تاج القرّاء ـ که پاره ای نسخ خطی از آن‌ها موجود است ــ عبارت‌اند از: خط المصاحف، در حوزه قرائت ؛ البرهان فی (توجیه) متشابه القرآن، حاوی بحث از متشابهات قرآنی و فایده و حکمت آنها
[۹] ج ۱، ستون ۲۴۱، حاجی خلیفه.
[۱۰] ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).
[۱۱] احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده، مفتاح السعاده و مصباح السّیاده، ج۲، ص۴۸۲، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
لباب التّفاسیر (التّفسیر)، که تکمله و ادامه کتاب البرهان او محسوب می‌شود
[۱۲] ج ۲، ستون ۱۵۴۱، حاجی خلیفه.
العجائب و الغرائب که به عجائب القرآن نیز شهره است.
در مقدمه این اثر علت تألیف آن، رغبت مردم به غرائب تفسیر قرآن و نیز حدیثی از پیامبر (اَعْرِبُوا القرآنَ وَالْتَمِسُوا غَرائِبَه) ذکر شده است.
وی در این کتاب وجوه معروف آیات را که تماماً در لباب التّفسیر آورده تکرار نکرده و فقط به غرائب قرآن پرداخته و پاره ای اقوال دور از ذهن و تأویلات بعید نیز در تفسیر حروف مقطّعه و متشابهات قرآنی ذکر کرده که آوردن آن‌ها برای تحذیر و پرهیز دادن از آنگونه آراست
[۱۳] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۴، ص۲۳۱ـ۲۳۲، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ ش.
[۱۴] احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده، مفتاح السعاده و مصباح السّیاده، ج۲، ص۷۷، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
[۱۵] احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده، مفتاح السعاده و مصباح السّیاده، ج۲، ص۵۴۵ ـ۵۴۶، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
[۱۶] زرکشی، ج ۳، ص ۲۸۰ـ۲۸۱.
[۱۷] ج ۲، ستون ۱۱۲۶، حاجی خلیفه.
[۱۸] ج ۲، ستون ۱۱۹۷، حاجی خلیفه.

باتوجه به مشابهت محتوای این اثر و البرهان، شاید بتوان گفت که این دو یک کتاب بوده اند؛ النِظامی که خلاصه اللمع اثر ابن جنّی در نحو است
[۱۹] ج ۲، ستون ۱۵۶۲ـ۱۵۶۳، حاجی خلیفه.
[۲۰] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
الافاده؛ العنوان؛ الایجاز یا مختصرالایضاح، که خلاصه الایضاح اثر ابوعلی فارسی (متوفی ۳۷۷) است.
این سه اثر در نحو است.
[۲۱] ج ۱، ستون ۱۳۱، حاجی خلیفه.
[۲۲] ج ۱، ستون ۲۱۳، حاجی خلیفه.
[۲۳] ج ۲، ستون ۱۱۷۷، حاجی خلیفه.
[۲۴] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).



(۱) ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، قاهره (بی تا).
(۲) ابن فوطی، مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، چاپ محمدالکاظم، تهران ۱۴۱۶.
(۳) حاجی خلیفه.
(۴) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ ش.
(۵) احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده، مفتاح السعاده و مصباح السّیاده، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
(۶) یاقوت حموی، معجم الادباء، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

 
۱. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۲۲۴، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
۳. ↑ ابن فوطی، مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج۳، ص۲۱۶، چاپ محمدالکاظم، تهران ۱۴۱۶.
۴. ↑ ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).
۵. ↑ ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).
۶. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
۷. ↑ زرکشی، ج ۱، ص ۲۵۹.
۸. ↑ ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).
۹. ↑ ج ۱، ستون ۲۴۱، حاجی خلیفه.
۱۰. ↑ ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۲، ص۲۹۱، قاهره (بی تا).
۱۱. ↑ احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده، مفتاح السعاده و مصباح السّیاده، ج۲، ص۴۸۲، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
۱۲. ↑ ج ۲، ستون ۱۵۴۱، حاجی خلیفه.
۱۳. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۴، ص۲۳۱ـ۲۳۲، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ ش.
۱۴. ↑ احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده، مفتاح السعاده و مصباح السّیاده، ج۲، ص۷۷، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
۱۵. ↑ احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده، مفتاح السعاده و مصباح السّیاده، ج۲، ص۵۴۵ ـ۵۴۶، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
۱۶. ↑ زرکشی، ج ۳، ص ۲۸۰ـ۲۸۱.
۱۷. ↑ ج ۲، ستون ۱۱۲۶، حاجی خلیفه.
۱۸. ↑ ج ۲، ستون ۱۱۹۷، حاجی خلیفه.
۱۹. ↑ ج ۲، ستون ۱۵۶۲ـ۱۵۶۳، حاجی خلیفه.
۲۰. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲۱. ↑ ج ۱، ستون ۱۳۱، حاجی خلیفه.
۲۲. ↑ ج ۱، ستون ۲۱۳، حاجی خلیفه.
۲۳. ↑ ج ۲، ستون ۱۱۷۷، حاجی خلیفه.
۲۴. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۲۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاج‌القراء کرمانی»، شماره۳۰۲۴.    



جعبه ابزار