تحریر الأصول (محمد باقر زنجانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تحریر الاصول» تقریرات درس اصول آیة الله، میرزا
محمد باقر زنجانی است که توسط سید محمد موسوی، به
زبان عربی ، تالیف شده است.
اثر حاضر، فقط جلد چهارم را تشکیل می‌دهد که در باره
استصحاب و احکام آن بحث کرده و در خاتمه استطرادا به برخی از
قواعد فقهی نیز اشاره می‌کند.
مؤلف، بعد از تعریف استصحاب، به تبیین امور زیر می‌پردازد:
۱. آیا استصحاب، از
امارات شرعیه است یا از
اصول عملیه محرزه؟
۲. استصحاب، مسئله اصولی است، چون در
شبهات حکمیه جاری است.
۳. تفاوت میان استصحاب و قواعد ثلاث (
استصحاب قهقهری ،
قاعده یقین و
قاعده مقتضی و مانع ).
۴. استصحاب، به اعتبار نوع مستصحب و به اعتبار نوع دلیلی که حکم شرعی را در مستصحب اثبات می‌کند و هم چنین به اعتبار شک، دارای انقساماتی است.
اقوال زیادی در باره
حجیت استصحاب بیان شده است. به عقیده
شیخ انصاری ، استصحاب، در آن دسته از احکام شرعی که از دلیل نقلی استنباط می‌شود، جاری است و در
احکام شرعی که از راه قانون ملازمه، از
عقل استفاده شده‌اند، جاری نمی‌شود، ولی به نظر آخوند، استصحاب مطلقا حجت است. مؤلف، دلایل حجیت استصحاب را بیان کرده، سپس آنها را مورد مناقشه قرار می‌دهد و آن دلایل عبارتند از: ۱
سیره عقلا . ۲
حکم عقل و به مناط حصول ظن. ۳
اجماع . ۴
اخبار .
مرحوم
فاضل تونی ، معتقد است که حجیت استصحاب منحصر به
احکام وضعیه است. مؤلف، بعد از بررسی احکام وضعیه، بیان می‌کند که اجرای استصحاب در احکام وضعیه به طور مطلق ناتمام است.
۱. اعتبار فعلیت
یقین و
شک در جریان استصحاب. ۲. استصحاب در مؤدای امارات. ۳. اقسام استصحاب کلی. ۴. جریان استصحاب در
امور قار و غیر قار. ۵. بررسی استصحاب
احکام عقلی و احکام انکشافی. ۶.
استصحاب تعلیقی یا تقدیری . ۷. استصحاب
احکام شرایع سابق. ۸. بررسی تفصیلی اصل مثبت. ۹.
اصالت عدم تاخر حادث . ۱۰.
استصحاب صحت . ۱۱. استصحاب اعتقادات. ۱۲. دوران امر بین عموم عام و استصحاب حکم خاص. ۱۳. استصحاب وجوب اجزای غیر متعذر از یک مرکب.
مؤلف، نخست، شرایط سه گانه استصحاب را بیان می‌کند، سپس در باره تقدم اماره بر استصحاب بحث می‌نماید. به طور کلی، استصحاب و یا هر یک از اصول عملیه زمانی جاری می‌شوند که اماره‌ای در مورد آنها وجود نداشته باشد و در این جهت اختلافی وجود ندارد؛ آنچه محل اختلاف است، نحوه این تقدم است که در این رابطه، سه قول وجود دارد:
ورود ،
حکومت ، جمع عرفی بین ادله استصحاب و
امارات .
مؤلف، در خاتمه بحث، دو موضوع را مورد بحث قرار می‌دهد: یکی، نوع رابطه استصحاب با اصول عملیه و دیگری، تعارض دو استصحاب.
تقریظ حضرت آیة الله، میرزا محمد باقر زنجانی، در آغاز کتاب و فهرست محتویات در پایان آن ذکر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
