تفسیر و مفسران (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تفسیر و مفسران توسط مترجمان آقایان علی خیاط و علی نصیری صورت گرفته که این اثر برگردان التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب استاد عالیقدر
محمد هادی معرفت می‌باشد.
استاد ارجمند، یک دوره کامل مباحث
علوم قرآنی تحت عنوان
التمهید فی علوم القرآن تدوین نموده که کتاب فوق (التفسیر و المفسرون) در دو جلد و در همین راستا تالیف شده است. هدف و انگیزه استاد از نگارش اثر، نشان دادن راه و روش شیوه سلف صالح یعنی اصحاب برگزیده پ
یامبر اسلام و بزرگان
تابعان و
امامان معصوم علیه‌السّلام در فهم کلام
خدا بوده تا کلید فهم و استنباط معانی و مفاهیم قرآن را، برمبنای اصول و قواعد ترسیم شده توسط علمای بزرگ و صاحب نظران را به خواننده به دست دهد. و کتاب با تحریر این مطالب در پیشگفتار آغاز می‌شود.
گفتارهای این اثر شامل چهارده فصل است. فصل اول: تفسیر مؤلف در این فصل، خواننده را با تعریف
تفسیر، فرق آن با تاویل شرایط مفسر و انواع تفسیر آشنا می‌کند.
فصل دوم: شیوه بیان قرآن در این فصل، ویژگیهای خاص زبان قرآن از جمله مسائل جمع بین معانی متعدد، رعایت فهم عموم مردم در کنار اقناع خاصه مطرح می‌شود.
فصل سوم: ترجمه قرآن خواننده در این فصل با مفهوم ترجمه، شیوه ترجمه، دلایل مخالفان ترجمه قرآن، سابقه ترجمه در
اسلام و آمار اجمالی ترجمه‌های قرآن پی می‌برد. فصل چهارم: پیدایش تفسیر مباحث این فصل، تفسیر در عهد
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را مطرح که عبارت از: تفاسیر برجای مانده از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، شیوه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در بیان مفاهیم قرآن و نمونه‌هایی از آنها است.
فصل پنجم: تفسیر در دوران
صحابه بی تردید، پس از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم صحابه بزرگ مسئولیت پخش و گسترش علوم و
معارف اسلامی را بر عهده داشتند که در این فصل مسائل مربوط به آن از جمله صحابه مفسر، روش آنها، ارزش تفسیری و ویژگی تفاسیر آنها مطرح می‌شود. فصل ششم: تفسیر در عصر تابعان در این فصل تفسیر در عهد
تابعین در مباحث مدارس تفسیر در این عهد، چهره‌های بارز آنها، ارزش و ویژگی تفسیر تابعین آورده می‌شود. در فصل هشتم به معرفی ۳۷ مفسر نامی پس از عهد تابعین پرداخته می‌شود.
فصل هشتم: نقش اهل بیت علیه‌السّلام در تفسیر در این فصل که پایان جلد اول است درباره اهل بیت علیه‌السّلام و نقش آنان در تفسیر قرآن و نمونه‌هایی از
تفاسیر منقول ایشان آورده شده است که می‌تواند به عنوان آموزش کیفیت صحیح پرداختن به تفسیر قرآن کریم و روش استنباط معانی استفاده می‌شود. جلد دوم به مرحله نهایی تفسیر، یعنی تدوین می‌پردازد و با تقسیم آن به دو روش کلی تفسیر به ماثور و اجتهادی مباحث آن در ۶ فصل مطرح می‌شود. فصل نهم:
تفسیر نقلی در این فصل، روشهای تفسیر نقلی، آفات این تفسیر که جعل
حدیث و
اسرائیلیات از جمله آنهاست بطور مفصل بیان می‌شود. فصل دهم به معرفی کامل مهمترین کتب تفسیر نقلی که ۳۲ مورد است می‌پردازد. فصل یازدهم:
تفسیر اجتهادی در این فصل به تبیین روش اجتهادی و اقسام آن، مفسران مشهور در هرگرایش و روش بحث هرکدام از آنها در کتاب تفسیری آنها می‌پردازد و نمونه‌هایی از تفاسیر آنها را نقل می‌کند و در برخی موارد به بررسی آنها می‌پردازد. فصل دوازدهم
تفسیر عرفانی مؤلف در این فصل به تبیین عناصر بنیادین این مکتب، معروفترین کتب
تفسیر عرفانی و روش آنهادر تفسیر می‌پردازد و نمونه‌هایی را ذکر می‌کند و در این فصل بخش اعظمی از تفاسیر را مورد نقد و بررسی قرار میدهد. فصل سیزدهم: تفسیر در عصر جدید در این فصل مؤلف به روشن نمودن مفهوم تفسیر، عصری (روزآمد)، شیوه‌های مختلف تفسیر عصری که عبارت از شیوه علمی، شیوه ادبی- اجتماعی، شیوه سیاسی انحرافی و شیوه عقلی افراطی می‌پردازد و معروفترین کتب هرگرایش را مطرح و روش او را بازگو می‌کند و بخش اعظمی از این تفاسیر را مورد بررسی و نقد قرار میدهد. فصل چهاردهم:
تفسیر موضوعی این فصل با بحث ویژگیهای تفسیر موضوعی آغاز می‌شود و سپس انواع تفسیر موضوعی و کتب تالیف شده در هر گرایش را معرفی و بررسی می‌کند. در پایان مجلد دوم، فهرست آیات فهرست اعلام و فهرست منابع و ماخذ آمده است. فهرست مطالب در هر دو مجلد در آغاز مجلد گنجانده شده است.
از ویژگیهای این ترجمه می‌توان گفت: ابتدا متن
عربی توسط مترجمان برگردانده شده سپس متن ترجمه توسط خود مؤلف مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفته است. دیگر آنکه این ترجمه نسبت به آن ویراستاری انجام گرفته و سپس چاپ شده است. از مزایای دیگران ترجمه، پاورقیهای مفید آن می‌باشد که خواننده را در فضای تفسیری و فهم بیشتر قرار میدهد. از مزایای دیگر این ترجمه، صحیح، سلیس و شیوا بودن آن می‌باشد. مؤلف در ترجمه بعد از بازبینی مواردی را حذف نموده از جمله. در جلد دوم از صفحه ۶۰۶ (الرای الحاسم) تا صفحه ۶۰۸ (اقطاب الروایات الاسرائیلیة ترجمه نشده است. در بحث بیان نمونه‌هایی از اسرائیلیات در تفاسیر که از صفحه ۶۴۵ جلد دوم متن عربی شروع و تا ۷۳۰ ادامه دارد و ۲۶ مورد آمده فقط در ترجمه، ۵ مورد و از ۲۶ مورد آمده و اینها در مجلد دوم از صفحه ۱۲۸ شروع و تا صفحه ۱۳۸ گنجانده شده است. در فصل یازدهم در بخش تفسیر فقهی (آیات الاحکام) متن اصلی از صفحه ۸۰۵ تا ۸۲۴ می‌باشد.
که قسمت اعظم آن در ترجمه پیاده نشده است. در کتب معرفی شده در بخش تفسیر فقهی، کتب احکام القرآن لابی یعلی الحنبلی معروف به ابن قراء و دیگر الثمرات الیانعة و الاحکام الواضحة القاطعه لاحمد بن محمد بن یمانی ثلاثی در ترجمه موجود نیست.
البته مواردی از جابه جایی در برخی از مباحث در مجلد دوم دیده می‌شود. و موردی اندکی هم می‌توان یافت که در ترجمه گنجانده شده که در متن اصلی موجود نیست من جمله از کتب تفسیری،
تفسیر ماوردی،
تفسیر قرطبی و
تفسیر شیبانی در بخش تفسیر جامع.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
