• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جابر بن‌ سمره‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


جابربن سَمُرَه، صحابی پیامبر اکرم است.



مورخان و رجال شناسان نام کامل وی را جابربن سَمُرَه بن عمروبن جُناده بن جُنْدَب سُوائی و کنیه اش را ابوعبداللّه یا ابوخالد ذکر کرده اند.
[۱] ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۳، ص۵۲، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲] خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۱.

او به قبیله بنی سُواءَه بن عامربن صَعْصَعه منسوب است.
[۳] ابن حزم، جمهره انساب العرب، ج۱، ص۲۷۳، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۹۸۲).
[۴] سمعانی، ج۳، ص۳۳۰.

پدرش از صحابه پیامبر و مادرش خالده، خواهر سعدبن ابی وَقّاص (متوفی ۵۵) صحابی معروف پیامبر ، بود.
[۵] احمدبن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، ج۱، ص۱۴۲، المسمّی ' الهدایه و الارشاد فی معرفه اهل الثقه و السداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

از تاریخ تولد جابر اطلاع دقیقی در دست نیست.
وی به همراه پدرش در رکاب دایی خود، سعدبن ابی وقاص ، در فتح مدائن ( سال ۱۶) شرکت داشت
[۶] خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۰ـ۵۴۱.
و پس از آن با پدرش در کوفه ماندگار شد.
[۷] ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن)، ج۶، ص۱۴.
[۸] سمعانی، ج۳، ص۳۳۰ـ۳۳۱.

به نوشته ذهبی ،
[۹] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۸۶، ج ۳، چاپ شعیب ارنؤوط، محمد نعیم عرقسوسی، و مأمون صاغرجی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
وی به هنگام ایراد خطبه مشهور خلیفه دوم در سال ۱۶ در منطقه جابیه (حوالی دمشق )، حضور داشته است.
[۱۰] ابن قتیبه، عیون الاخبار، ج۱، ص۱۱۷، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت (۱۹۸۵).
[۱۱] ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۸۸، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.
[۱۲] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۱۶۲، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۱۱ـ۴۰ ه، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.



جابر ۱۴۶ حدیث از پیامبر روایت کرده که بخاری
[۱۳] محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۱۸۳، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
[۱۴] محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۱۸۵، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
و مسلم بن حجاج
[۱۵] مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۱، ص۲۷۵، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۱۶] مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۱، ص۳۲۱، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
تنها اندکی از آن‌ها را صحیح دانسته اند.
[۱۷] یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۱، ص۱۴۲، مصر: اداره الطباعه المنیریه، (بی تا)، چاپ افست تهران (بی تا).

علاوه بر این، مؤلفانِ دیگرِ صحاح، روایاتی از وی نقل کرده اند.
[۱۸] ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۳۱۷، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۱۹] سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، ج۱، ص۴۳۱، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
[۲۰] محمدبن عیسی ترمذی، سنن الترمذی، ج۲، ص۱۱۱، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
[۲۱] احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، ج۳، ص۱۰۹، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

جابر علاوه بر پیامبر از برخی صحابه، از جمله علی بن ابی طالب ، عمر بن خطّاب ، ابوایوب خالد بن زید انصاری ، سعد بن ابی وقاص و پدرش سمره بن عمرو نیز روایت نقل کرده است.
[۲۲] ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۸۸، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.
[۲۳] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۳۷، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

راویانی چون اسودبن سعید هَمْدانی، تمیم بن طَرَفَه، حُصین بن عبدالرحمان، عامربن سعدبن ابی وقاص و ابوخالد بَجَلی نیز از وی حدیث روایت کرده اند.
[۲۴] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۳۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


۲.۱ - نقل حدیث اهل بیت از پیامبر


در منابع حدیثی اهل سنّت چون صحیح بخاری
[۲۵] محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۲۷، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
و صحیح مسلم ،
[۲۶] مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۲، ص۱۴۵۲ـ۱۴۵۳، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
حدیثی با اختلافاتی اندک در متن، از جابر نقل شده که بنا بر آن، پیامبر اکرم در جمعی از اصحاب ــ از جمله جابر که کودکی خردسال بوده و پدرش ــ گفته بودند که این امت دوازده امیر خواهد داشت.
به گفته جابر پیامبر در ادامه سخن خود مطلبی گفته بودند که وی آن را نشنیده بود، اما پدرش سمره ادامه سخن پیامبر را برای او نقل کرد:
این دوازده امیر جملگی از قریش اند.
[۲۷] لطف اللّه صافی، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیه‌السلام، ج۱، ص۴۵ـ ۸۳، قم ۱۴۱۹.

در منابع حدیثی و احتجاجی امامیه به این حدیث در مقام تأییدِ اعتقاد شیعی دوازده امامی استناد شده است.
[۲۸] ابن ابی زینب، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۰۲ـ ۱۰۴، چاپ علی اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
[۲۹] ابن ابی زینب، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۰۶ـ۱۰۷، چاپ علی اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
[۳۰] ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۶۶، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ ش.
[۳۱] محمدبن حسن طوسی، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۲۶ـ۱۲۹، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
[۳۲] محمدبن حسن طوسی، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۳۲ـ۱۳۳، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.



مورخان در باره سال مرگ جابر اختلاف نظر دارند.
برخی آن را در ۶۶
[۳۳] یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۱، ص۱۴۲، مصر: اداره الطباعه المنیریه، (بی تا)، چاپ افست تهران (بی تا).
[۳۴] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۵۰، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۱۱ـ۴۰ ه، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
و برخی در ۷۴ یا ۷۵
[۳۵] خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه بن خیاط، ج۱، ص۲۰۹، روایه بقی بن مخلد، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
[۳۶] ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۳، ص۵۲، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۳۷] ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۱۴، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
و در دوران خلافت عبدالملک و امارت بِشربن مروان بر کوفه دانسته اند.
[۳۸] خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۲.
[۳۹] ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۸۹، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.



(۱) ابن ابی زینب، کتاب الغیبه، چاپ علی اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
(۲) ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ ش.
(۳) ابن حبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۴) ابن حزم، جمهره انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۹۸۲).
(۵) ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن).
(۶) ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.
(۷) ابن قتیبه، عیون الاخبار، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت (۱۹۸۵).
(۸) ابن ماجه، سنن ابن ماجه، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۹) ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۱۰) سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
(۱۱) محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
(۱۲) محمدبن عیسی ترمذی، سنن الترمذی، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
(۱۳) خطیب بغدادی.
(۱۴) خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه بن خیاط، روایه بقی بن مخلد، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
(۱۵) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۱۱ـ۴۰ ه، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
(۱۶) محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۳، چاپ شعیب ارنؤوط، محمد نعیم عرقسوسی، و مأمون صاغرجی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۱۷) سمعانی.
(۱۸) لطف اللّه صافی، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیه‌السلام، قم ۱۴۱۹.
(۱۹) محمدبن حسن طوسی، کتاب الغیبه، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
(۲۰) احمدبن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، المسمّی ' الهدایه و الارشاد فی معرفه اهل الثقه و السداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۲۱) یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲۲) مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۲۳) احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۲۴) یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، مصر: اداره الطباعه المنیریه، (بی تا)، چاپ افست تهران (بی تا)؛

 
۱. ↑ ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۳، ص۵۲، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲. ↑ خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۱.
۳. ↑ ابن حزم، جمهره انساب العرب، ج۱، ص۲۷۳، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۹۸۲).
۴. ↑ سمعانی، ج۳، ص۳۳۰.
۵. ↑ احمدبن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، ج۱، ص۱۴۲، المسمّی ' الهدایه و الارشاد فی معرفه اهل الثقه و السداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۶. ↑ خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۰ـ۵۴۱.
۷. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن)، ج۶، ص۱۴.
۸. ↑ سمعانی، ج۳، ص۳۳۰ـ۳۳۱.
۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۸۶، ج ۳، چاپ شعیب ارنؤوط، محمد نعیم عرقسوسی، و مأمون صاغرجی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۰. ↑ ابن قتیبه، عیون الاخبار، ج۱، ص۱۱۷، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت (۱۹۸۵).
۱۱. ↑ ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۸۸، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.
۱۲. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۱۶۲، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۱۱ـ۴۰ ه، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
۱۳. ↑ محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۱۸۳، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
۱۴. ↑ محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۱۸۵، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
۱۵. ↑ مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۱، ص۲۷۵، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۱۶. ↑ مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۱، ص۳۲۱، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۱۷. ↑ یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۱، ص۱۴۲، مصر: اداره الطباعه المنیریه، (بی تا)، چاپ افست تهران (بی تا).
۱۸. ↑ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۳۱۷، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۱۹. ↑ سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، ج۱، ص۴۳۱، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
۲۰. ↑ محمدبن عیسی ترمذی، سنن الترمذی، ج۲، ص۱۱۱، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
۲۱. ↑ احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، ج۳، ص۱۰۹، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲۲. ↑ ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۸۸، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.
۲۳. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۳۷، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۴. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۳۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۵. ↑ محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۲۷، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
۲۶. ↑ مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۲، ص۱۴۵۲ـ۱۴۵۳، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲۷. ↑ لطف اللّه صافی، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیه‌السلام، ج۱، ص۴۵ـ ۸۳، قم ۱۴۱۹.
۲۸. ↑ ابن ابی زینب، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۰۲ـ ۱۰۴، چاپ علی اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
۲۹. ↑ ابن ابی زینب، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۰۶ـ۱۰۷، چاپ علی اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
۳۰. ↑ ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۶۶، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ ش.
۳۱. ↑ محمدبن حسن طوسی، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۲۶ـ۱۲۹، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
۳۲. ↑ محمدبن حسن طوسی، کتاب الغیبه، ج۱، ص۱۳۲ـ۱۳۳، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
۳۳. ↑ یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۱، ص۱۴۲، مصر: اداره الطباعه المنیریه، (بی تا)، چاپ افست تهران (بی تا).
۳۴. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۵۰، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۱۱ـ۴۰ ه، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
۳۵. ↑ خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه بن خیاط، ج۱، ص۲۰۹، روایه بقی بن مخلد، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
۳۶. ↑ ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۳، ص۵۲، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
۳۷. ↑ ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۱۴، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۳۸. ↑ خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۲.
۳۹. ↑ ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۸۹، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جابر بن سمره»، شماره۴۲۹۴.    



جعبه ابزار