• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امیر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



امیر بمعنای آمر، پادشاه، فرمانروا، خلیفه و... می‌باشد.




امیر (جمع آن امَرا) در لغت به معانی زیر آمده است: آمر، پادشاه، فرمانروا، خلیفه،رئیس، بزرگ قوم، کسی‏که ازطرف پادشاه حکومت ولایتی یا شهری را به عهده دارد و ... به کار رفته است.
[۱] تاج العروس، زبیدی، ج۳، ص۱۸.
[۲] لغتنامه دهخدا، ج۸، ص۲۲۸.
[۳] دایرة المعارف، بستانی، ج۴، ص۴۱۱.




امیر در اصطلاح به معنای بالاترین درجه نظامی، امّا پایین‏تر از فرمانروای کل، سپهسالار، سردار، فرمانده سپاه و... استعمال شده است.



«واژه امیر» و مشتقات آن در بسیاری از روایات اسلامی به کار برده شده است.
[۴] وسائل الشیعه، ج۸، ص۴۷.
[۵] نهج‏البلاغه، خطبه۴۰.
[۶] نهج‏البلاغه، خطبه۹۲.
[۷] نهج‏البلاغه، خطبه۹۷.
[۸] نهج‏البلاغه، خطبه۱۹۸.
[۹] نهج‏البلاغه، خطبه۲۰۸.
[۱۰] نهج‏البلاغه، نامه‌ها، ش۴۷.
[۱۱] نهج‏البلاغه، نامه‌ها، ش۴۷.
[۱۴] اصول کافی، ج۲، ص۳۷۷.
[۱۵] اصول کافی، ج۲، ص۴۴۹.


۳.۱ - در کلام امام صادق


امام صادق علیه السلام فرمود:«کانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) اذا بَعَثَ سَرِیَّةً دَعا بِامیرِها فَاجْلَسَهُ الی‏ جَنْبِهِ وَ جَلَسَ اصْحابُهُ بَیْنَ یَدَیْهِ ثُمَّ قالَ سیرُوا بِسْمِ‏اللَّهِ وَ فی‏ سَبیْلِ‏اللَّهِ وَ عَلی‏ مِلَّةِ رَسُولِ‏اللَّهِ (ص) لاتَغْدِرُوا وَ لا تَغْلُوا وَ لاتَمْثَلُّوا وَ لاتَقْطَعُوا الشَّجَرَةَ الّا انْ تَضْطَرُّوا الَیْها وَ لاتَقْتُلُوا شَیْخاً وَ لاصَبیّاً وَ لاامْرَاةً وَ...»
زمانی که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گروهی را به جنگ می‏فرستاد، ابتدا فرمانده گروه را می‏خواست و او را در کنار خود جای می‏داد و بقیه را در پیش رو می‏نشاند. آنگاه می‏فرمود: به سوی دشمن حرکت کنید، به نام خدا و در پناه خدا و در راه خدا و به پیروی از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) پیمان نشکنید، خیانت نورزید، کشته‌ها را مثله نکنید، درختان را تا ناچار نشدید، قطع نکنید، پیرمردان و کودکان و زنان را نکشید و....

۳.۲ - در کلام پیامبر


پیامبر گرامی اسلام صلی‏الله علیه وآله فرمود: «صِنْفانِ مِنْ‏امَّتی اذا صَلُحا صَلُحَتْ‏امَّتی وَاذا فَسَدا فَسَدَتْ، الْامَراءُ وَ الْفُقَهاءُ»
[۱۷] سفینة البحار، ج۱، ص۳۰، ماده امر.

امرا و فقها دو گروه از امت من هستند که اگر صالح باشند، امت من صالح، و اگر فاسد باشند، امت فاسد می‏شود.

۳.۳ - در کلام امام علی


در جریان جنگ صفین چون یاران حضرت علی (علیه السلام) در مورد حکمیت به ایشان خیانت کردند، حضرت علی (علیه السلام) فرمود:«لَقَدْ کُنْتُ امْسِ امیراً فَاصْبَحْتُ الْیَوْمَ مَأْمُوراً»»
[۱۸] نهج البلاغه، خطبه‌ها، ش۲۰۸.
دیروز امیر و فرمانده بودم و امروز مأمور و فرمانبردار.



کلمه امیر در کتب فقهی‏نیز به‏معنای فرمانده آمده‏است که به دومورد آن‏اشاره‏می‏شود: زمانی که فرمانده سپاه تصمیم گرفت که حمله کند، از خداوند طلب خیر و درخواست پیروزی نماید، و یاران خود را در صفوفی منظم سازماندهی کند و هر گروه را زیر پرچم شجاعترین و کارآمدترین افراد قرار دهد.
[۱۹] ینابیع الفقهیه، کتاب الجهاد، ص۷۱.

زمانی امام دو سپاه را (بطور جداگانه) به دو مکان مختلف روانه کند، در حالی که برای هر کدام از آنها «فرمانده و امیری» منصوب کرده است. اگر هر کدام از آنان غنیمتی به دست آورند، مال خود آنان است و کسی در آن شریک نیست.
[۲۰] ینابیع الفقهیه، کتاب الجهاد، ص۲۵۳.


۴.۱ - تذکر


این حکم فقهی، شامل نیروهای مسلّح با تشکیلات سازماندهی فعلی نمی‏شود؛ زیرا اینان حقوق‌بگیر دولت هستند.


 
۱. تاج العروس، زبیدی، ج۳، ص۱۸.
۲. لغتنامه دهخدا، ج۸، ص۲۲۸.
۳. دایرة المعارف، بستانی، ج۴، ص۴۱۱.
۴. وسائل الشیعه، ج۸، ص۴۷.
۵. نهج‏البلاغه، خطبه۴۰.
۶. نهج‏البلاغه، خطبه۹۲.
۷. نهج‏البلاغه، خطبه۹۷.
۸. نهج‏البلاغه، خطبه۱۹۸.
۹. نهج‏البلاغه، خطبه۲۰۸.
۱۰. نهج‏البلاغه، نامه‌ها، ش۴۷.
۱۱. نهج‏البلاغه، نامه‌ها، ش۴۷.
۱۲. تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۳۸.    
۱۳. تهذیب الاحکام، ج۵، ص۴۴۴.    
۱۴. اصول کافی، ج۲، ص۳۷۷.
۱۵. اصول کافی، ج۲، ص۴۴۹.
۱۶. تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج۶، ص۱۳۸، ح۳، نشر دار صعب    .
۱۷. سفینة البحار، ج۱، ص۳۰، ماده امر.
۱۸. نهج البلاغه، خطبه‌ها، ش۲۰۸.
۱۹. ینابیع الفقهیه، کتاب الجهاد، ص۷۱.
۲۰. ینابیع الفقهیه، کتاب الجهاد، ص۲۵۳.




جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۲۱-۲۲.



جعبه ابزار