• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جامع

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



به کتاب روایی مشتمل بر ابواب یا موضوعات مختلف جامع اطلاق می شود.




جامع- که جمع و جوامع نیز گفته می‏شود- بر کتاب حدیثی‏ای اطلاق می‏گردد که در آن، روایاتی در موضوعات گوناگون فقهی و غیر فقهی به ترتیبی خاص گردآوری شده باشد.
برخی کتابهای جوامع حدیث عنوان جامع دارند و برخی دیگر هرچند عنوان جامع ندارند، لیکن محتوای آنها همان محتوای کتابهای جامع است.



برخی کتابهای جوامع حدیث، نوشته شده در قرنهای دوم و سوم هجری قمری عبارتند از:
۱.الجامع فی الاحادیث نوشته احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی.
۲.الجامع فی الحدیث تألیف ابوطاهر وراق حضرمی.
۳.الجامع فی ابواب الفقه نوشته ابوالحسن، علی بن ابی حمزه بطائنی.
۴.الجامع فی الحلال و الحرام و یا جامع الشرائع تألیف ظریف بن ناصح کوفی.
۵.الجامع الکبیر فی الفقه یا جامع الآثار اثر یونس بن عبدالرحمان.
۶.الجامع فی الفقه تألیف محمد بن علی بن محبوب.
۷ و ۸.الجامع الکبیر فی الفقه و الجامع الصغیر فی الفقه نوشته ابراهیم بن محمد ثقفی.

۲.۱ - جوامع قرن چهارم تا ششم هجری قمری


محدوده قرن چهارم تا ششم هجری قمری بستر پیدایی و عرضه مهم‏ترین جوامع حدیثی شیعه است. شاخص‏ترین این جوامع عبارتند از:
۱.الکافی شامل اصول و فروع، تألیف ابو جعفر، محمد بن یعقوب کلینی (م ۳۲۹ ه. ق).
۲. من لایحضره الفقیه تألیف محمد بن علی بن بابویه قمی، معروف به شیخ صدوق (م ۳۸۱ ه. ق).
۳ و ۴. الاستبصار فیما اختلف من الاخبار و تهذیب الاحکام تألیف ابوجعفر محمد بن حسن، معروف به شیخ طوسی (م ۴۶۰ ه. ق).

۲.۲ - جوامع قرنهای یازدهم و دوازدهم هجری قمری


از قرن هفتم تا سیزدهم، بویژه در قرنهای یازدهم و دوازدهم هجری قمری با استفاده از جوامع حدیثی پیش گفته، جوامع مفصل و گسترده‏تری با ویژگیهای خاص خود پدید آمد، از جمله:
۱.الوافی تألیف مولا محسن فیض کاشانی (م ۱۰۹۱ ه. ق) که جامع کتب اربعه است با حذف مکررات و توضیح و تبیین مشکلات موجود در آنها.
۲. تفصیل وسائل الشیعة الی‌ تحصیل مسائل الشریعة معروف به وسائل الشیعة تألیف محمد بن حسن حرّ عاملی (م ۱۱۰۴ ه. ق) که دربردارنده احادیث فقهی موجود در کتب اربعه و افزون بر هفتاد کتاب حدیثی دیگر است و از جهت اشتمال بر عمده احادیث فقهی شیعه، از جوامع بی نظیر این دوره به شمار می‏رود.
۳.بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمّة الاطهار تألیف محمد باقر مجلسی (م ۱۱۱۰ ه. ق) که مفصل‏ترین جامع حدیثی شیعه در موضوعات مختلف تاریخی، فقهی،اخلاقی واعتقادی است.
۴. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل نگاشته میرزا حسین نوری (م ۱۳۲۰ ه. ق)- چنان که از نامش پیدا است- احادیث بر جای مانده از وسائل الشیعة را گردآوری کرده است.
۵. عوالم العلوم والمعارف والاحوال فی الآیات و الاخبار و الاقوال تألیف عبداللَّه بن نوراللَّه بحرانی (م ۱۱۳۰ ه. ق) از شاگردان محمد باقر مجلسی.
۶. جامع احادیث الشیعة فی احکام الشریعة که زیر نظر آیت اللَّه سید حسین طباطبایی بروجردی (م ۱۳۸۰ ه. ق) و همکاری جمعی از شاگردان ایشان بویژه شیخ اسماعیل معزی ملایری فراهم آمده است. این کتاب، آخرین و مفصل‏ترین جامع حدیثی فقه شیعه است که متضمن احادیث وسائل الشیعة و مستدرک الوسائل می‏باشد. علاوه بر آن، آیات مربوط به احکام و آن تعداد از روایات فقهی که از دو کتاب یاد شده جا افتاده، در این جامع ارزشمند تدارک شده است.
استخراج احادیث از منابع مرجع و کهن و نیز ساماندهی و باب بندی جدید احادیث از ویژگیهای این مجموعه ارزشمند است.
[۱] مصادر الفقه الاسلامی و منابعه ص ۳۵۸ .
[۲] مصادر الفقه الاسلامی و منابعه ص ۳۶۰- ۳۶۸.
[۴] دانشنامه جهان اسلام ج۹، ص ۳۴۵.




 
۱. مصادر الفقه الاسلامی و منابعه ص ۳۵۸ .
۲. مصادر الفقه الاسلامی و منابعه ص ۳۶۰- ۳۶۸.
۳. تاریخ الفقه الاسلامی و ادواره ص ۴۱۳.    
۴. دانشنامه جهان اسلام ج۹، ص ۳۴۵.




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج‌۳، ص۳۷.    




جعبه ابزار