حجب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حجب به فتح حاء وسکون جیم از
موانع ارث است. از آن در باب
ارث، سخن گفتهاند.
حجب عبارت است از
منع و محرومیت
مستحق ارث از تمام یا بعض آن.
حجب از موانع ارث شمرده شده و بر دوگونه است.
وجود وارثی در میان
ورثه که
حاجب و
مانع ارث بَری دیگر وارثان میشود. در این نوع
حجب، آن که - در هر مرتبه- به
میت نزدیکتر است، مانع ارث بری فرد یا طبقه دورتر میشود.
به عنوان مثال،
پدر،
مادر و فرزندان میت (طبقه اوّل)، برادران و
اجداد میت (طبقه دوم) را از ارث بردن، باز میدارند، و نیز وارثان طبقه دوم، مانع ارث بردن وارثان طبقه سوم (
عمو،
دایی،
عمه و
خاله) هستند. همچنین وارثان طبقه سوم، فرزندان خود را از ارث بردن باز میدارند یا خویشاوندان نسبی میت، مانع ارث بَری مُعتِق،
ضامن جریره و
امام علیه السّلام هستند.
در صورت یکسان بودن وارثان در رتبه، وارثی که از طرف پدر و مادر با
میت نسبت دارد، مانع وارثی است که نسبت او با میت تنها از ناحیه پدر است. بنابر این، برادر پدری و مادری میت،
حاجب برادر پدری او است؛ جز موردی که
وارث، پسر عموی پدری و مادری و عموی پدری باشد. در این فرض، پسر عمو،
حاجب عمو خواهد بود.
وجود وارثی در میان
ورثه که سبب میشود
سهم وارث دیگر از مرتبه اعلی به مرتبه ادنی کاهش پیدا کند و وی از بعض
سهم الارث خود محروم گردد.
در
حجب نقصان دو گروه،
حاجب هستند:
الف:
فرزند یا فرزندِ فرزند و هر چه پایینتر، که مانع ارث بَری پدر و مادر میت نسبت به مازاد یک ششم میشود، جز در صورتی که وارث میت تنها یک
دختر با پدر و مادر یا یکی از آن دو باشد، و یا چند دختر و یکی از
والدین باشند. در این صورت دختر نصف
ترکه و هر یک از پدر و مادر یک ششم آن را به ارث میبرند و باقی مانده، بنابر
مشهور، به نسبت سهمشان میان آنان تقسیم میشود.
علاوه بر آن، فرزند میت مانع ارث بری هریک از
زن و
شوهر نسبت به سهم اعلای آنان است و باعث میشود سهم شوهر از نصف به یک چهارم و سهم زن از یک چهارم به یک هشتم کاهش یابد.
ب: برادران و خواهران میت که با شرایط زیر،
حاجب مادر هستند و وجود آنان سبب میشود سهم مادر از یک سوم به یک ششم کاهش یابد:
۱. تعداد آنان دو برادر یا بیشتر، یا یک برادر و دو خواهر، یا چهار خواهر با مادر باشد.
۲. بنابر
مشهور،
قاتل یا
کافر و یا برده نباشند.
۳. برادران یا خواهران پدری و مادری یا پدری باشند، نه مادری.
۴. بنابر مشهور، پدر نیز
زنده باشد.
۵. برادران یا خواهران، متولد شده باشند.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۲۱۸-۲۲۰.
