حجب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

حجب به فتح حاء وسکون جیم از موانع ارث است. از آن در باب ارث، سخن گفته‏اند.

---

حجب عبارت است از منع و محرومیت مستحق ارث از تمام یا بعض آن.

---

حجب از موانع ارث شمرده شده و بر دوگونه است.

۲.۱ - حجب حِرمان

وجود وارثی در میان ورثه که حاجب و مانع ارث بَری دیگر وارثان می‏شود. در این نوع حجب، آن که‏ - در هر مرتبه- به میت نزدیک‏تر است، مانع ارث بری فرد یا طبقه دورتر می‏شود.
به عنوان مثال، پدر، مادر و فرزندان میت (طبقه اوّل)، برادران و اجداد میت (طبقه دوم) را از ارث بردن، باز می‏دارند، و نیز وارثان طبقه دوم، مانع ارث بردن وارثان طبقه سوم (عمو، دایی، عمه و خاله) هستند. همچنین وارثان طبقه سوم، فرزندان خود را از ارث بردن باز می‏دارند یا خویشاوندان نسبی میت، مانع ارث بَری مُعتِق، ضامن جریره و امام علیه السّلام هستند.
در صورت یکسان بودن وارثان در رتبه، وارثی که از طرف پدر و مادر با میت نسبت دارد، مانع وارثی است که نسبت او با میت تنها از ناحیه پدر است. بنابر این، برادر پدری و مادری میت، حاجب برادر پدری او است؛ جز موردی که وارث، پسر عموی پدری و مادری و عموی پدری باشد. در این فرض، پسر عمو، حاجب عمو خواهد بود.

۲.۲ - حجب نقصان

وجود وارثی در میان ورثه که سبب می‏شود سهم وارث دیگر از مرتبه اعلی به مرتبه ادنی کاهش پیدا کند و وی از بعض سهم الارث خود محروم گردد.
در حجب نقصان دو گروه، حاجب هستند:
الف: فرزند یا فرزندِ فرزند و هر چه پایین‏تر، که مانع ارث بَری پدر و مادر میت نسبت به مازاد یک ششم می‏شود، جز در صورتی که وارث میت تنها یک دختر با پدر و مادر یا یکی از آن دو باشد، و یا چند دختر و یکی از والدین باشند. در این صورت دختر نصف ترکه و هر یک از پدر و مادر یک ششم آن را به ارث می‏برند و باقی مانده، بنابر مشهور، به نسبت سهمشان میان آنان تقسیم می‏شود.
علاوه بر آن، فرزند میت مانع ارث بری هریک از زن و شوهر نسبت به سهم اعلای آنان است و باعث می‏شود سهم شوهر از نصف به یک چهارم و سهم زن از یک چهارم به یک هشتم کاهش یابد.
ب: برادران و خواهران میت که با شرایط زیر، حاجب مادر هستند و وجود آنان سبب می‏شود سهم مادر از یک سوم به یک ششم کاهش یابد:
۱. تعداد آنان دو برادر یا بیشتر، یا یک برادر و دو خواهر، یا چهار خواهر با مادر باشد.
۲. بنابر مشهور، قاتل یا کافر و یا برده نباشند.
۳. برادران یا خواهران پدری و مادری یا پدری باشند، نه مادری.
۴. بنابر مشهور، پدر نیز زنده باشد.
۵. برادران یا خواهران، متولد شده باشند.

---