حیاط و فضای سبز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حیاط و فضای سبز را از قرائن مختلف در نصوص دینی می‌توان دریافت که داشتن آن‌ها برای
خانه ترغیب شده است. حیاط در واقع محلی است که اعضای
خانواده با
آرامش و
امنیت می‌توانند از فضای سبز و هوای آزاد استفاده کنند و به دور از چشم نامحرمان دمی بیاسایند. آنچه را که در
آیات و
روایات در مورد
مسکن و معماری ساختمان آمده است به یک معنا بر دو دسته کلی می‌توان تقسیم کرد: پاره‌ای از آن‌ها به مفاهیم و اصول کلی مسکن مربوط است و پاره دیگر به اجزا یا خصوصیت خاصی از ساختمان باز می‌گردد.
اصرار بزرگان دینی مبنی بر حفظ حریم و حرمت خانواده طبعاً سبک خاصی را در معماری ایجاب می‌کند. آنچه امروزه در فرهنگ آپارتمان‌نشینی وجود دارد و فضای آزاد را به صورت مشترک در نظر می‌گیرند با
فرهنگ اسلامی سازگار نیست. وجود فضای مشترک عملاً ارتباط ناصواب را دامن می‌زند و ناخودآگاه زمینه‌ی روابط ناسالم را پدید می‌آورد. از این‌رو در
معماری اسلامی وجود فضای باز اختصاصی برای خانواده ضروری است. در سیره‌ی پیشوایان دین و در روایات
اهل بیت (علیهم‌السّلام) به استفاده از فضای سبز و آب و هوای سالم تشویق شده است:
مسکن تنها با سه چیز پاک و آلوده می‌شود: هوای پاک، آب گوارای فراوان، و زمین پستی که میان دو بلندی باشد. قال الصادق (علیه‌السّلام): «لاتطیب السکنی الا بثلاث: الهواء الطیب، و الماء الغزیر العذاب، و الارض الخواره.»
علی (علیه‌السّلام) فرمودند: منزل زیبا و باصفا، یکی از دو
بهشت است. علی (علیه‌السّلام): «المنزل البهی احد الجنتین.»
از این روایت و نظایر آن بر می‌آید که
اسلام به آب و هوای سالم اهمیت می‌دهد و بهره‌گیری از آن را به عنوان یکی از نعمت‌های الهی به بندگان پیشنهاد می‌کند.
وجود حیاط در خانه عقلاً و شرعاً پذیرفته است، حتی
روایات اسلامی حیاط گشاد و وسیع را پیشنهاد می‌کنند. در برخی روایات از حیاط تنگ و کوچک نکوهش شده است:
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند:
شر در سه چیز است: در زن و در چارپا و در خانه … و اما شر خانه تنگی حیاط، بدی همسایه و زیادی عیب‌هایش می‌باشد. عن ابی عبدالله الصادق (علیه‌السّلام) قال: «الشوم فی ثلاثه: فی المرئه و الدابه و الدار… واما الدار فضیق ساحتها و شر جیرانها وکثره عیوبها.»
در روایت دیگر، صریحاً به وسعت حیاط خانه اشاره شده است و آن را شرافت و برکت خانه دانسته‌اند:
علی (علیه‌السّلام) فرمودند: هرخانه‌ای شرافتی دارد و آن، به حیاط وسیع آن خانه و همنشینان شایسته است و همچنین هر خانه‌ای برکتی دارد که وابسته به خوبی محل آن خانه و وسعت حیاط آن و حسن همجواری همسایگانش می‌باشد. قال علی (علیه‌السّلام): «ان للدار شرفاً شرفها الساحه الواسعه و الخلطاء الصالحون وان لها برکه و برکتها جوده موضعها وسعه ساحتها و حسن جوار جیرانها.»
در این روایت دوبار از وسعت حیاط یاد شده است: نخست آن را موجب شرافت خانه دانسته‌اند و سپس آن را از برکت خانه برشمرده‌اند. جالب اینجاست که از تمام موارد یاد شده تنها حیاط بزرگ دوبار ذکر شده است.
از مجموع روایات مذکورمی توان چنین استنباط کرد که دین مبین اسلام بر حیاط‌سازی تاکید دارد. از آنجا که وجود حیاط در مسکن و یا فضای سبز در مجتمع‌های مسکونی و آپارتمانی یکی از موضوعات مهم و تاثیرگذار در
سبک زندگی اسلامی بوده و با توجه به اینکه زمان زیادی از عمر انسان در واحد مسکونی سپری می‌شود، لذا لازم است، این مهم مورد مطالعات جامعی قرار گرفته و در طراحی‌ها لازم الرعایه گردد.
ضرورت دارد نهادهای مسول شامل وزارت راه وشهرسازی و سازمان نظام مهندسی، به موضوع حیاط در واحدمسکونی در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و نیز آموزش آن توجه کافی نمایند.
مسئولان شهرسازی، برنامه‌ریزان، طراحان شهری و شرکت‌های مشاور و طراح مجتمع‌های مسکونی و آپارتمانی حیاط‌سازی را با رویکرد هویت‌بخشی در معماری اسلامی ملحوظ نمایند.
• گروه پژوهشی ویکی فقه.
