دلالت ایجادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دلالت ایجادی به معنی احضار معنا از طریق احضار
مصداق خارجی نزد مخاطب است.
دلالت ایجادی، مقابل
دلالت حکایی بوده و عبارت است از
اخطار ( خطور دادن ) صورت معنا در ذهن از طریق ایجاد معنا در خارج به وسیله احضار مصداق آن نزد مخاطب، مانند آن که برای تفهیم معنای شیر به مخاطب ( احضار معنای شیر در ذهن او ) به جای آن که
لفظ " اسد " بکار برده شود تا از طریق آن وی به معنا منتقل گردد، خود شیر درنده را نزد او حاضر نمایند.
در دلالت ایجادی، معنا به صورت مباشری و بدون واسطه صورت دیگری در ذهن مخاطب حاضر می شود؛ یعنی قوام آن بر تلازم تکوینی، بین احساس شیء حاضر در نزد مخاطب و حضور صورت آن در ذهن است و به همین دلیل احتیاج به
جعل ندارد. این نوع دلالت وسیله اولی و طبیعی کسب معلومات در
حیات انسان است؛ یعنی اولین دلالتی که معلومات را به ذهن انسان وارد می کند، همین نوع دلالت است.
میان دلالت ایجادی و دلالت حکایی تفاوت هایی وجود دارد:
۱ ـ در دلالت حکایی ذهن
انسان، به صورت مباشری و بدون واسطه به معنا منتقل نمی شود، بلکه احتیاج به صورت ذهنی دیگری ( صورت لفظ ) دارد تا به کمک آن به معنا منتقل شود؛ اما در دلالت ایجادی، معنا بدون واسطه صورت دیگری در ذهن حاضر می شود؛
۲ ـ در دلالت ایجادی، فقط امور جزئی به ذهن آمده و تصور می شود، چون
کلی در خارج یافت نمی شود؛ به خلاف دلالت حکایی که در آن، امور کلی هم متصور است.
صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، ج ۱، ص ۱۴۳-۱۴۴
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
