دلیلین متعارضین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دلیلَین مُتعارِضَین به معنی دو
دلیل متنافی به حسب مدلول است.
دلیلین متعارضین، به دو دلیلی گفته می شود که در ناحیه
مدلول تنافی و تکاذب دارند، چه این تنافی به صورت
تناقض باشد و چه به صورت
تضاد؛ به بیان دیگر، تنافی میان دو دلیل متعارض تنافی میان مدلول آن دو است، به گونه ای که اجتماع آن دو در
حجیت محال می باشد.
تنافی دو دلیل، گاهی ذاتی است و گاهی عرضی.
تنافی ذاتی یا به دلیل
اجتماع نقیضین است، مثل این که یک دلیل بگوید:
نماز جمعه در
عصر غیبت واجب است و دلیل دیگر بگوید: واجب نیست، و یا به
علت اجتماع ضدین است، مثل این که یک دلیل می گوید: نماز جمعه در عصر غیبت
واجب و دلیل دیگر می گوید:
حرام است.
تنافی عرضی در جایی رخ می دهد که دو دلیل از نظر ذاتی با یک دیگر
تعارض ندارند، بلکه تعارض آنها به واسطه عوامل خارجی است، مانند این که یکی از دو دلیل می گوید: نماز جمعه واجب است و دلیل دیگر می گوید:
نماز ظهر واجب است، ولی
اجماع وجود دارد که در ظهر
جمعه بیش از یک نماز واجب نیست و این اجماع سبب تعارض آن دو دلیل می گردد، به گونه ای که هر کدام دیگری را تکذیب می نماید.
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج ۳، ص ۴۰۵
انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائدالاصول، ج ۲، ص ۷۵۰
نائینی، محمد حسین، فوائدالاصول، ج ۴، ص ۷۰۰
مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج ۲، ص ۱۹۳
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
