روز نیروی انتظامی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
۱۳ مهر ماه به عنوان
روز نیروی انتظامی نام‌گذاری شده است. پلیس ایران، مدت‌های طولانی از دو بخش پلیس شهری و ژاندارمری تشکیل شده بود. در دوازدهم فروردین سال ۱۳۷۰، نیروهای گوناگون پلیس با تصمیم
مجلس شورای اسلامی با یکدیگر ادغام شد و پلیس واحد به نام
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به وجود آمد. نیروی انتظامی از سه بخش تقریبا مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتی ـ سیاسی تشکیل شده است. بخش عمده وظیفه تامین
امنیت، تحکیم نظم و اجرای
قانون و
عدالت، بر عهده نیروی انتظامی است. مرکز پلیس ۱۱۰، تلفن گویای ۱۹۷، مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا و پلیس مرزبان از جمله مراکز خدمات‌رسانی نیروی انتظامی است.
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در دوازدهم فروردین ماه سال ۱۳۷۰، با تایید
مقام معظم رهبری تشکیل شد. نیروی مزبور یکی از مهم‌ترین سازمان‌ها در جامعه
ایران است؛ سازمانی که بار
سنگین برقراری
نظم و
امنیت و تامین آسایش عمومی و فردی را بر دوش دارد، زیرا در صورت برقراری نظم و امنیت در
جامعه است که می‌توان به رشد و تعالی در تمامی ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دینی و علمی رسید.
تامین امنیت، تحکیم نظم و اجرای قانون و عدالت، از مهم‌ترین ارکان ثبات و سلامت نظام اجتماعی و سیاسی است. در کشور ما، بخش عمده این وظیفه، بر عهده نیروی انتظامی است. با نگرش کلی بر وظایف نیروی انتظامی، می‌توان از گستردگی فعالیت‌های آن آگاه شد. این تنوع و تعدد وظایف، در هیچ یک از نیروهای نظامی و سازمان‌های غیرنظامی
جمهوری اسلامی ایران دیده نمی‌شود.
هر حکومتی، نیازمند نظم و امنیت است. کشور ما نیز انواع نظام‌های نظم و امنیت را در طول تاریخ آزمایش کرده است. البته نظام نوین نظم و امنیت داخلی، یعنی سازمان پلیس ایران، به حدود یکصد سال پیش برمی گردد، زمانی که
ناصرالدین شاه با مشاهده پلیس نوین
اروپا و استخدام یک مستشار بلژیکی به نام کنت دوبینو، نخستین نظام پلیسی جدید ایران را پایه‌گذاری کرد.
پلیس ایران، مدت‌های طولانی از دو بخش پلیس شهری و ژاندارمری تشکیل شده بود. در سال ۱۳۷۰، نیروهای گوناگون پلیس با تصمیم
مجلس شورای اسلامی با یکدیگر ادغام شد و پلیس واحد به نام نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به وجود آمد. نیروی انتظامی از سه بخش تقریبا مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتی ـ سیاسی تشکیل شده است.
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، به منظور جلب مشارکت مردمی در گسترش امنیت عمومی جامعه، طرح نگهبان محله را پیشنهاد کرد. نگهبانی از مکان‌های مسکونی، تجاری و خودروهای پارک شده به منظور جلوگیری از دزدی، معرفی افراد مظنون به کلانتری یا پاسگاه محل، گشت‌زنی در محدوده ماموریتی به منظور پیش‌گیری از دزدی، همکاری با معتمدان محل هنگام بروز حوادث پیش‌بینی نشده، زیر نظر قرار دادن افراد
ناشناس و هماهنگی با عوامل انتظامی محل برای جلوگیری از شرارت مزاحمان نوامیس و افراد شرور، از جمله وظایف نگهبان محله است.
مرکز پلیس ۱۱۰، برای تحقق شعار پلیس پاسخ‌گو و با هدف تحکیم امنیت عمومی و تلاش برای پایداری آن، در سال ۱۳۷۹ راه‌اندازی شد. این مرکز بر آن است تا با افزایش تحرک و سرعت عمل، به نیازهای فوری مردم پاسخ دهد تا با حضور به موقع در صحنه‌ها و ناامن کردن کشور برای مجرمان، رضایت عمومی جامعه را فراهم آورد. از اهداف ایجاد مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰ می‌توان به سرعت بخشیدن در برقراری ارتباط مردم با پلیس و کاهش چرخه کاری آنان در مراجعه به کلانتری‌ها و هنگام ضرورت اشاره کرد.
یکی از مواردی که سازمان‌های پلیس به آن متعهد هستند، حضور هرچه سریع‌تر و به موقع در صحنه وقوع جرم یا حوادث است که کاهش تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها را در پی دارد. سریع‌ترین روش برای اطلاع‌رسانی در این موارد، استفاده از تلفن است. ۱۱۰، شماره تلفنی است که مردم می‌توانند برای اطلاع‌رسانی با ماموران تماس بگیرند. وظیفه مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰، دریافت اخبار و گزارش‌های مردمی و انتقال سریع آن به واحدهای عملیاتی است. افزون بر این، راهنمایی تماس گیرندگانی که در مورد مسائل انتظامی پرسش یا مشکلی دارند نیز از وظایف این مرکز به شمار می‌آید. این مرکز، تجهیزات و امکانات مدرن و پیشرفته‌ای مانند شبکه ارتباطی رایانه‌ای، برای تبادل سریع اطلاعات بین واحدهای عملیاتی پلیس و فرماندهی، و همچنین امکانات کنترل تصویری صحنه‌های مختلف دارد.
تلفن گویا، آسان‌ترین راه ارتباطی مردم با دفتر نظارت همگانی در خبررسانی است. نیروی انتظامی در گامی جدید و در راستای تکمیل طرح مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰ و اجرای وظیفه قانونی خود، دفتر نظارت همگانی را تاسیس کرد. این دفتر که با هدف جامعه محوری و اعتمادسازی عمومی راه‌اندازی شده است، در حال حاضر با شماره تلفن ۱۹۷ در تمامی اوقات به دو صورت اپراتور زنده و تلفن گویا، آماده دریافت دیدگاه‌های مردم در قالب انتقاد، پیشنهاد، شکایت و قدردانی از عملکرد کارکنان واحدهای گوناگون نیروهای انتظامی است.
از اهداف مهم راه‌اندازی این مرکز، می‌توان به پیش‌گیری از جرایم و تخلفات کارکنان در سطح جامعه و ناجا، دست‌یابی به افکار عمومی برای کنترل بازخوردهای اجتماعی ماموریت‌های ناجا و ایجاد جوّ روانی بر ضد کارکنان متخلف و مجرم در درون سازمان اشاره کرد. ایرانیان داخل و خارج کشور می‌توانند از راه پست الکترونیکی police ۱۹۷ @ police.ir نیز با این دفتر ارتباط برقرار کنند.
مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا، در راستای نگرش جامعه‌محوری پلیس و لزوم افزایش ارتباط صمیمانه و هم‌دلی پلیس و مردم، برای پیش‌گیری از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و
شناسایی ریشه‌ها و زمینه‌های رفتارهای ناهنجار در سال ۱۳۷۹ راه‌اندازی شد.
آگاه‌سازی جامعه برای افزایش توان مقابله با مشکلات اجتماعی و پیش‌گیری از آنها و ایجاد فرهنگ مشاوره در بحران‌های زندگی، از اهداف مهم این مراکز به شمار می‌آید. فعالیت بخش
مشاوره روان شناختی این مرکز در زمینه
روان درمانی،
خانواده درمانی،
مشاوره فردی و... است. بخش مشاوره انتظامی این مرکز نیز مجموعه‌ای از خدمات مربوط به مشاوره نظام وظیفه عمومی، امور حقوقی، صدور گذرنامه و دیگر امور انتظامی را در اختیار مراجعان می‌گذارد.
مهم‌ترین خواسته هر ملت از حکومت، امنیت است، به طوری که شاید بتوان گفت: فلسفه وجودی حکومت‌ها، استقرار امنیت در جامعه است. از جمله وظایف نیروی انتظامی در تامین امنیت، حفظ تمامیت ارضی کشور در برابر تهاجم بیگانگان است که این مهم به عهده پلیس مرزبان می‌باشد. پلیس مرزبان از نیروی‌هایی است که
امام سجاد (علیه‌السّلام) برای آنها
دعا کرده و فرموده‌اند: «بار خدایا! بر
محمد و آل او درود فرست، به عزّتت مرزهای
مسلمانان را پاس دار، مرزبانان را به نیروی خویش تایید فرما...، بر شمار ایشان بیفزا و از حوزه نگهبانی‌شان حراست کن».
برخی از خصوصیات و ارزش ها باید در کارکنان نیروی انتظامی باشد تا این نیرو بتواند به وظایف خود به خوبی عمل کند.
کارکنان نیروی انتظامی، به دلیل برخورداری از
قدرت، اقتدار و حاکمیت بر
جان،
مال و
ناموس مردم، بیش از هر فردی، باید ضرورت
پرهیزکاری و خدا ترسی را احساس کنند و به کاربندند؛ چه انسان آن‌گاه که به قدرت می‌رسد به سرکشی و طغیان می‌پردازد، پرهیزکاری تنها ترمزی است که او را از سقوط در دره نابودی باز می‌دارد.
حضرت علی (علیه‌السّلام) تقوا را دژی استوار می‌داند و می‌فرماید: «بدانید که با پرهیزکاری می‌توان ریشه خطاها را برید».
پلیس پارسا نه تنها در انجام وظایف کوتاهی نمی‌کند، بلکه بیش از وظیفه و طاقت خویش مایه می‌گذارد. از این‌رو قانون‌گذار نیروی انتظامی برای نیل به اهداف عالی خود، «نداشتن سوءپیشینه و برخورداری از حسن شهرت» را یکی از شرایط استخدام در این نیرو اعلام داشته است.
در
قرآن مجید، راستی به عنوان ارزشی دینی ستایش شده است.
خداوند در این‌باره می‌فرماید: «برای زنان و مردان راستگو بخشش و پاداش بزرگ آماده شده است.
» راست گفتار بودن در بین نیروهای نظامی و انتظامی، چنان اهمیتی دارد که قانون‌گذار با هرچه به این اصل خدشه وارد سازد و بنیاد و روحیه راست گفتاری را دست‌خوش توفان نیستی کند، با تعیین مجازات، به سختی مبارزه می‌کند، زیرا اگر گزارش خلاف یا کتمان حقیقت موجب شکست جبهه یا تلفات جانی گردد، در حکم محارب است و مجازات سختی در پی دارد.
اصولاً نیروی انتظامی، با خطرپذیری همراه است و در مسیر انجام وظیفه و ماموریت‌های پلیس، خطرهای زیادی کمین کرده و دشمنان بی‌شماری سنگر گرفته‌اند. شبیخون خارجی، تروریست‌ها، قاچاقچیان و سارقان، هر لحظه ممکن است گریبان‌گیر نیروی انتظامی شوند. از این‌رو یکی از شرائط گام نهادن در این نیرو «
فداکاری در راه تحقق اهداف» دانسته شده است. در قرآن نیز به
جهاد و فداکاری در راه
حق توصیه شده و جهادگران مورد ستایش قرار گرفته‌اند. در آیه‌ای می‌خوانیم: «خدا آن مؤمنانی را دوست دارد که در صف نبرد با کافران، مانند سدّ آهنین محکم و پایدار هستند».
حضرت آیت اللّه خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجویان فارغ التحصیل دانشگاه علوم انتظامی، درباره نیروی انتظامی فرمودند: «شما نهال‌های به خوبی بالیده و به میوه نشسته نیروی انتظامیِ نظام جمهوری اسلامی ایران، و امیدهای آینده این نیروی پرافتخار محسوب می‌شوید، نسل جوانی که با همه توان و نشاط خود، مسئولیت عظیم امنیت کشور را با آگاهی و معرفت بر دوش گرفته است و خود را به سلاح علم و
دین و روحیه تقوا و انقلابی‌گری آراسته است، بی‌شک می‌تواند خواسته مردم را در این مقوله بسیار پراهمیّت برآورده کند».
انتظار مردم از ناجا از منظر مقام معظم رهبریمقام معظم رهبری، درباره انتظارات مردم از نیروی انتظامی فرمودند: «آنچه مردم از نیروی انتظامی متوقع هستند چیست؟ مردم می‌خواهند نیروی انتظامی قوی و مقتدر باشد، هوشمند و پیچیده باشد، سالم و امین باشد، سریع و به هنگام باشد، مؤدب و اهل بیان و تفاهم با مردم باشد، این انتظارات مردم از نیروی انتظامی است. شما در بخش‌های قابل توجهی، این لیاقت و آمادگی را از خودتان نشان دادید».
یکی از مهم‌ترین سازمان‌هایی که در سراسر دنیا عهده‌دار وظایف عمده‌ای است، تشکیلات پلیس می‌باشد. دلیل این اهمیت آن است که بدیهی‌ترین وظیفه پلیس، حفاظت از امنیت جوامع انسانی است. اگر امنیت جامعه به هر دلیلی گرفته شود یا حتی متزلزل گردد، شیرازه امور از هم خواهد گسست و هیچ صنف و گروهی در شرایط ناامنی قادر به انجام کار نخواهد بود. بنا به فرمایش مولای متقیان حضرت علی (علیه‌السّلام) «امنیت،
نعمت ناشناخته‌ای است که تا از بین نرود، ارزشش پدیدار نمی‌شود».
پلیس، شاخص‌ترین چهره
حکومت در بستر
جامعه است، زیرا امور روزمره بسیاری در اجتماع به او واگذار می‌شود، به گونه‌ای که حتی یک روز هم نمی‌توان بدون حضور پلیس در جامعه سر کرد. به ویژه در کلان شهرها که روابط اجتماعی افراد فراوان است، پلیس و نیروی انتظامی برای حفظ امنیت و رعایت قانون و مقررات اجتماعی، از ضروری‌ترین مسائل به شمار می‌آید.
یکی از ویژگی‌های پلیس، پایبندی به حفظ منابع عمومی است، زیرا منابع عمومی و یا
بیت المال، به همه مردم تعلق دارد و در هر حال، از بین بردن آن در
اسلام نهی شده است.
شرط دیگر پلیس در نظام جمهوری اسلامی، شناخت اصول و مبانی عقیدتی در بُعد باور و در مرحله عمل است. تناسب برخورد با پدیده‌ها، اصل مهم دیگری است که در اسلام به آن توجه شده و پلیس اسلامی نیز بیش از دیگران باید رعایت کننده این اصل باشد، زیرا در اسلام شیوه برخورد با مجرمان چند مرحله‌ای بوده و با شرایط جرم مناسبت دارد و عدم تناسب، تاثیر نداشتن را به دنبال می‌آورد.
اگر جامعه را جسم
انسان فرض کنیم و
جرم را عامل بیماری بدانیم، در این صورت چگونه باید این بیماری خطرناک را از جامعه دور کرد؟ می‌دانیم که جرم‌ها نیز مانند بیماری‌ها درجات مختلفی دارند. همان‌طور که بیماری وخیم شخص را از پای در می‌آورد، جرم‌های
سنگین نیز جامعه را با مشکلات جدّی روبه‌رو می‌سازد. کار نیروی انتظامی،
قوه قضاییه و دیگر نهادهای وابسته، پیش‌گیری از وقوع جرم و مقابله با آن در جامعه است تا این دشمن خطرناک را از جامعه دور کنند و
آسایش،
آرامش و امنیت مردم را برقرار سازند.
•
زهرا احمدی، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «سروش آرامش (روز نیروی انتظامی)»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۴/۱۳. •
حکیمه مهدیان، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «هفته نیروی انتظامی»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۴/۱۳.
