• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سلیمان بن عبد‌الملک

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


«سلیمان بن عبدالملک بن مروان»، هفتمین خلیفه اموی، پس از برادرش «ولید بن عبدالملک» به حکومت رسید. مادرش «ولاده» نام داشت.
[۱] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب اشراف، ج۸، ص۹۹، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، اول.    
وی از سال ۹۶ تا ۹۹هجری امر خلافت جامعه اسلامی‌ را بر عهده داشت.
[۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۰۴.    
[۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۸۹۲، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.



سلیمان بن عبدالملک بن مروان، هفتمین خلیفه اموی، پس از برادرش «ولید بن عبدالملک» به حکومت رسید. او مدتی در زمان حکومت برادرش ولید بن عبدالملک مشاور و وزیر او بود. در هنگام مرگ برادرش در «رمله» شهری که خود آن را در زمان امارتش در فلسطین ساخته بود، مستقر بود. (ولید حکومت فلسطین را به او سپرده بود وی در «لدّ» (از شهر‌های فلسطین) اقامت گزید، سپس شهر رمله را بنیاد کرد.)
[۴] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۳۴۲، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
پسر عموی وی؛ عمر بن عبدالعزیز در دمشق برای او بیعت گرفت
[۵] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۰، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
سلیمان در این زمان ۳۷ ساله بود.
[۶] دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۳۷۱، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، چاپ چهارم.
عمر بن عبدالعزیز در دوره خلافت سلیمان مشاور او بود.
[۷] دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ص۲۹۴، ترجمه سید ناصر طباطبایی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۰.
سلیمان فردی حسود، مغرور، پرخور، شکم باره و زیبا بود.
[۸] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.


سلیمان بن عبدالملک پس از این که به قدرت رسید به منظور جلب تمایل عمومی‌ مسلمانان دست به اقداماتی زد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.
۱- برکناری برخی از استانداران: سلیمان، «قتیبة‌ بن مسلم باهلی» یکی از بزرگ‌ترین فاتحان اسلامی، که در منطقه ماوراء‌النهر به پیروزی‌های بسیار چشم‌گیری دست یافته بود، را عزل کرد و سپس او را به قتل رساند.
[۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۸۹۳، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
[۱۰] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۵۴، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
محمد بن قاسم نیز به دست صالح بن عبدالرحمن عامل خراج عراق کشته شد،
[۱۱] طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۹، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
برخی از مورخان علت این امر را حمایت قتیبه از ولید بن عبدالملک (زمانی که می‌خواست پسرش عبدالعزیز را به جای سلیمان ولیعهد سازد) ذکر کرده‌اند.
[۱۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۸۹۳- ۳۸۹۴، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
برخی از محققان نیز جلب اعتماد عمومی‌ و تمایل مردم به حکومت را علت این کار دانسته‌اند، چرا که محمد بن قاسم و قتیبه از عاملان حجاج بن یوسف ثقفی (ستمگر) بودند.
[۱۳] طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۸- ۱۶۹، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
موسی بن نصیر نیز که در فتح اسپانیا تلاش کرده بود، برکنار شد. سلیمان او را به مرکز خلافت فرا خواند و همه اموال او را پس گرفت.
[۱۴] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۲، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
سپس او را به زندان افکند. «سلیمان چون موسی بن نصیر را به زندان کرد، پسرش عبدالله را نیز از افریقیه عزل نمود و به جای او محمد بن یزید از موالی قریش را به آن سامان فرستاد. محمد بن یزید تا پایان حیات سلیمان در آن جا بود.»
[۱۵] ابن خلدون، عبد‌الرحمن بن محمد، تاریخ ‌ابن‌ خلدون، ج‌۳، ص۲۶۵، ترجمه‌، عبدالمحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳، چاپ اول.

۲- آزاد سازی برخی از مسلمانان مخالف با حکومت و افزایش مقرری ماهانه افراد. سلیمان موالی را از زندان آزاد کرد و آنان را در سپاه اسلام شرکت داد. و سهم ماهانه هر فرد را به ۲۵ درهم رساند.
[۱۶] طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۸، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.


در جبهه شرق پس از قتل محمد بن قاسم و قتیبة بن مسلم فتوحات اسلامی‌ جدیدی رخ نداد. در واقع اوضاع سیاسی خلافت اموی از سال ۹۸ تا پایان دوره اموی اجازه چنین امری را نمی‌داد. آنان به سرکوب جنبش‌هایی چون خوارج و یزید بن مهلب پرداختند.
[۱۷] طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۹، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
در جبهه روم اتفاق مهمی‌ که افتاد محاصره قسطنطنیه توسط برادر خلیفه؛ «مسلمة بن عبدالملک» بود. مسلمانان ابتدا «عموریه» را تصرف کردند، سپس برخی دیگر از شهرهای منطقه که تحت تصرف رومیان بود؛ همانند صقلبیان و حصن مرآة در ناحیه ملیطه به تصرف آن‌ها درآمد.
[۱۸] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶۰، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
به دستور خلیفه و به فرماندهی مسلمه شهر«قسطنطنیه» از راه خشکی و دریا محاصره شد.
[۱۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۹۲۴، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
سپاهیان خلیفه مدت‌ها این شهر را در محاصره داشتند؛ اما موفق به فتح آن نشدند. عواملی چند؛ از جمله: تجهیزات دفاعی رومیان، طوفان و شکسته شدن تعدادی از کشتی‌های مسلمانان، قطع راه‌های ارتباطی مسلمانان توسط رومیان، سرمای شدید،
[۲۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۹۲۵، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
حمله بلغارها و کم شدن آذوقه،
[۲۱] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۱۴۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
طولانی شدن محاصره، و نهایتا مرگ سلیمان و دستور عمر بن عبدالعزیز به بازگشت،
[۲۲] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۱۴۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
سبب عدم موفقیت مسلمانان در محاصره این شهر شد.
[۲۳] طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۴۰، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
مسلمه بعد از ۳۰ ماه که در آن منطقه ماند، سرانجام با دادن تلفات بسیار مجبور به بازگشت شد.
[۲۴] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج۲، ص۹۲۷، ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، ۱۳۷۴، چاپ اول.


سلیمان بن عبدالملک در دهم صفر سال ۹۹هجری، پس از دو سال و هشت ماه خلافت
[۲۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۰۴.    
[۲۶] دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۳۲۹.    
در «دابق» از مناطق «قنسرین» درگذشت.
[۲۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۰۴.    
او در این زمان به منظور کمک به برادرش در این منطقه اردو زده بود.
[۲۸] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.

نقل شده «او قبل از مرگش لباسی سبز رنگ پوشید و دستار سبز بر سر گذاشت، به آینه نگاه کرد، به خود بالید و گفت: من پادشاهی جوان مرد هستم. بعد از آن یک جمعه بر او نگذشت که درگذشت. کنیزکی زیبا داشت او را بدان لباس و غرور دید و خیره گردید. پرسید: چه نگاه می‌کنی و چه می‌بینی؟ کنیز گفت:
انت نعم المتاع لو کنت تبقی غیران لا بقاء للانسان‌
لیس فیما علمته فیک عیب کان فی الناس غیر انک فان‌
یعنی: تو متاع (موجود) نیکی هستی؛ اگر جاوید می‌ماندی (ای کاش زنده می‌ماندی)؛ ولی انسان برای بقاء آفریده نشده است. در تو عیب و نقصی مانند عیوب مردم، نیست، جز این که تو نابود خواهی شد.
[۲۹] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۴، ص۹۴.    
[۳۰] ابو‌الفرج بن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج‌۷، ص۴۹، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.    

وی قبل از مرگش با توجه به خوبی‌هایی که از «عمر بن عبد العزیز» دیده بود،
[۳۱] دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ص۳۲۳، ترجمه سید ناصر طباطبایی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۰.
او را به عنوان جانشین خویش برگزید. در منابع آمده است. «وقتی بیماری او سخت شد، نامه‌ای نوشت و آن را مهر کرد و بست. کسی نمی‌دانست در آن نامه چه نوشته شده است. به رجاء بن حیوة گفت: برادران و عموزادگان و همه افراد خانواده من و بزرگان لشکرهای شام را پیش خود جمع کن و آنان را وادار کن با کسی که نامش را در این نامه نوشته‌ام، بیعت کنند و هر کس از بیعت خودداری کرد گردنش را بزن.
[۳۲] دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۲۷۲- ۲۷۳، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، چاپ چهارم.
[۳۳] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۹، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
او به این دستور عمل کرد وقتی در مسجد جمع شدند فرمان سلیمان را به ایشان ابلاغ کرد، گفتند به ما بگو آن شخص کیست؟ تا با آگهی و بصیرت با او بیعت کنیم، گفت: به خدا سوگند نمی‌دانم، کیست و به من دستور داده است، هر کس خودداری کند، او را بکشم. رجاء بن حیوه گوید، پیش سلیمان رفتم و اصرار کردم و گفتم‌ای امیرمؤمنان این فرمان را به نام چه کسی نوشته‌ای و ما را به بیعت با چه کسی دستور داده‌ای؟ گفت دو برادرم یزید و هشام هنوز به آن پایه نرسیده‌اند که بر کار مردم گماشته شوند، خلافت را برای مرد نیکوکار؛ «عمر بن عبد العزیز» قرار دادم و چون او درگذشت حکومت به ایشان خواهد رسید. رجاء بن حیوه بیرون آمد و این موضوع را به اطلاع یزید و هشام رساند آن‌ها راضی و تسلیم شدند و بیعت کردند و پس از ایشان همه بیعت کردند.
[۳۴] دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۲۷۲- ۲۷۳، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، چاپ چهارم


۱. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب اشراف، ج۸، ص۹۹، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، اول.    
۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۰۴.    
۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۸۹۲، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
۴. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۳۴۲، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۵. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۰، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
۶. ↑ دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۳۷۱، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، چاپ چهارم.
۷. ↑ دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ص۲۹۴، ترجمه سید ناصر طباطبایی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۰.
۸. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۸۹۳، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
۱۰. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۵۴، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
۱۱. ↑ طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۹، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
۱۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۸۹۳- ۳۸۹۴، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
۱۳. ↑ طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۸- ۱۶۹، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
۱۴. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۲، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
۱۵. ↑ ابن خلدون، عبد‌الرحمن بن محمد، تاریخ ‌ابن‌ خلدون، ج‌۳، ص۲۶۵، ترجمه‌، عبدالمحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳، چاپ اول.
۱۶. ↑ طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۸، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
۱۷. ↑ طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۶۹، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
۱۸. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶۰، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
۱۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۹۲۴، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
۲۰. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۹، ص۳۹۲۵، ترجمه ابو‌القاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم.
۲۱. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۱۴۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۲۲. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۱۴۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۲۳. ↑ طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ص۱۴۰، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۶، چاپ سوم.
۲۴. ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج۲، ص۹۲۷، ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، ۱۳۷۴، چاپ اول.
۲۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۰۴.    
۲۶. ↑ دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۳۲۹.    
۲۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۰۴.    
۲۸. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی‌و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۲۹. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۴، ص۹۴.    
۳۰. ↑ ابو‌الفرج بن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج‌۷، ص۴۹، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.    
۳۱. ↑ دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ص۳۲۳، ترجمه سید ناصر طباطبایی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۰.
۳۲. ↑ دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۲۷۲- ۲۷۳، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، چاپ چهارم.
۳۳. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۹، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی‌و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
۳۴. ↑ دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ص۲۷۲- ۲۷۳، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، چاپ چهارم


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سلیمان بن عبدالملک» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۳/۱۸.    



جعبه ابزار